Elfstedentocht

De Bijna-Tocht van 1950

Auteur Ron Couwenhoven

In de lijst van Elfstedentochten die op het laatste moment niet doorgingen, komt de winter van 1950 niet voor. Toch was het eind januari bijna raak. Op de negentiende werd de eerste vorstdag genoteerd. Daarna kwakkelde het een beetje, maar de 26ste viel zware vorst in. De temperatuur daalde tot - 10,9 graden Celsius en kwam de volgende vier dagen niet meer boven het vriespunt met waarden van -8, -9 en -11,2 graden Celsius.

Donderdag 26 januari verschenen de eerste berichten over de Elfstedentocht. Nieuwslezer Scherp van de ANP Radionieuwsdienst meldde in het bulletin van 20.00 uur: 'De traditionele Freise Elfstedentocht zal niet voor het midden van de volgende week kunnen worden gehouden, vooropgesteld natuurlijk  dat het blijft vriezen. Grote delen van het traject zijn nog onberijdbaar, terwijl er in de Harlinger sluizen nog steeds geschut wordt. Ook het kanaal Stroobos - Leeuwarden - Harlingen wordt nog open gehouden.

Wat de organisatie van de tocht betreft, hierin zal in zoverre een wijziging worden gebracht dat zowel de deelnemers aan de wedstrijd als aan de tocht uit Leeuwarden zullen starten en nieet meer uit verschillende plaatsen.

Dan nog enkele aankondigingen van schaatswedstrijden. Morgen worden in Oud-Beijerland nationale weedstrijden gehouden over 500,1500 en 5000 meter, terwijl de kortebaanwedstrijden in Wervershoof niet morgen, zoals was meegedeeld, maar zaterdag worden verreden.'

In 1947 was het voor tochtrijders mogelijk in elk van de elf steden van Friesland te starten, maar dat had veel extra kosten met zich meegebracht voor de Elfstedenvereniging doordat daardoor alle controleposten van vijf uur 's ochtends tot 12 uur 's nachts open moesten blijven. Liefst 4500 deelnemers gingen zondag 29 januari in Noord-Holland van start in de toen erg populaire Dorpentocht die vanuit Zaandam, Purmerend en Hoorn werd georganiseerd door het gewest Noord-Holland/Utrecht van de KNSB. Op de Elfstedenroute waren ook duizenden mensen op de schaats. Een verslaggever van de Leeuwarder Courant verkende de gevreesde noordelijke route in Het Bildt. Hij schreef: 'Het was op sommige plaatsen geen schande om te vallen. Wij zeggen dat omdat we zelf ook over het ijs geduikeld zijn. Wie ons in het Bildt zag rijden moet ons voor een beginneling hebben gehouden, een machtig gez waai met de armen, korte slagjes op het ijs. Of liever op het zand, want het hard hard gewaaid en in de bouwhoek van Friesland had het weer erg gestoven.'

Tussen Finkum en Berlikum lagen nog vijf open wakken. Bij Franeker en Harlingen was het ijs goed.

De Leeuwarder Courant meldde diezelfde maandag als een soort laatste nieuws:

'Zaterdag Elfstedentocht
Als het blijft vriezen.'

Naar wij vernemen heerst bij het Centraal Bestuur de gedachte bij doorgaand vriezen weer de Elfstedentochtzaterdag 4 februari te houden.

Dezelfde avond meldde de ANP Radionieuwsdienst om 18 en 19 uur het Grote Nieuws. Nieuwslezer Van der Pol begon met: 'En hier is het nieuws voor de schaatsenrijders. Als de vorst aan houdt zal de traditionele Elfstedentocht aanstaande zaterdag worden gehouden. Een andere belangrijke tocht is die van Amsterdam naar marken die nu zonder af te binden kan worden gemaakt.'

Onmiddellijk kwamen Elfstedenrijders in actie. Bij hotels in Leeuwarden kwamen talloze telefoontjes binnen voor reserveringen en de Horecaf, afdeling Friesland belastte zich met de organisatie van de logiesverstrekking, waarbij er weer op gerekend werd dat de Leeuwarder bevolking weer volop zou mee werken. De Friese IJswegencentrales plaatsten maandag al overal baanvegers.

Opmerkelijk was wel dat er nog geen officiële mededeling van het Elfstedenbestuur zelf kwam. Dat is er ook de oorzaak van dat deze Bijna-Tocht niet in de lijst van uitgeschreven, maar afgelaste tochten voorkomt.

Dinsdag 1 februari was het mis met het weer. Het begon te dooien en het kwik zakte niet meer onder nul. De droom was voorbij.