Glis

Oorsprong

De voorloper van de houten schaats is de benen schaats, ook wel glis of glijbeen genoemd. In alle waterrijke delen van het Nederland zijn glissen gevonden.

Glissen zijn in Nederland gebruikt in de Midden-Romeinse periode, beginnend vanaf omstreeks 200. De oudste glis is gevonden in de wierde van Ezinge, Groningen (afb.). Deze glijder, aan de onderzijde volledig afgesleten, wordt gedateerd 100-300 na Christus.

Buiten Nederland werden al glissen gebruikt in de late bronstijd, tussen 1200 en 600 voor Christus (Hongarije, Thuringen, Zwitserland, Bosnië). Uit de ijzertijd zijn glissen gevonden tussen de laat 2e en de vroege 4e eeuw in Thuringen, Frankfurt en Oostenrijk. In de Skandinavische landen werden glissen aangetroffen uit de 5e en de vroege 6e eeuw, de migratieperiode en de Viking-eeuw. In de Slavische periode (circa 600 tot 900) kwamen glissen voor in Saksen en Polen, terwijl vondsten uit Rusland dateerden van 1000 tot 1200. Ook in Engeland maakte men in die tijd gebruik van beenderen van dieren om zich op het ijs te verplaatsen of te vermaken.

Omschrijving

Glissen zijn bewerkte en vlak geslepen runder- of paardenbotten (afb.), die men onder de voeten bond en waarop alleen gegleden kon worden. Om de leren riempjes of touwtjes aan de glis te bevestigen, werden er vaak gaten dwars door de glis geboord.

Ze verschillen nogal eens van vorm en de mate van bewerking. Het grote probleem van de glis op het ijs is dat er niet mee kan worden afgezet.

Om toch vooruit te komen werd veelal gebruik gemaakt van een of twee prikstokken, die men tussen de benen door naar achteren duwde (afb). Het voortbewegen op glissen heeft daarom meer overeenkomst met langlaufen dan met schaatsen. De punt onderaan de prikstok was ook gemaakt uit bot (afb.).

Bekijk de glis in de tijdlijn Modelontwikkeling van de schaats

Bron

Van Glis tot Klapschaats, 2001