Dieuwertje Jonkman als achtste vrouw in Franeker, Elfstedentocht 1963

 

Auteur Ron Couwenhoven (8 april 2025)

 

In de Elfstedentocht van 1963 blijkt nog een vrouw tot Franeker te zijn gekomen. Dat was Dieuwertje Jonkman (1940 – 2001) uit Broekerhaven, een buurtschap van Bovenkarspel in Noord-Holland. Zij was een jaar eerder dertiende geworden in het kampioenschap van Nederland langebaan dat toen op de Jaap Edenbaan werd gereden.

Dieuwy, zoals ze altijd werd genoemd, startte met haar vriendin Atie Wormsbecher uit Hoorn laat in de toertocht. Atie, die in 1962 als zesde eindigde in het NK langebaan, stapte al in Stavoren van het ijs ging, zoals duizenden andere rijders en rijdsters. De 22-jarige Jonkman zette door. Vanaf Harlingen schaatste ze af en toe met Stien Kaiser, de latere wereldkampioene, die toen ook nog een onbekende grootheid was.

Om tien voor zes kwam Dieuwertje Jonkman in Franeker. De controle was daar toen al drie kwartier gesloten, zodat zij niet verder mocht. Dat leverde nog de nodige protesten op. ‘Want,’ zegt haar echtgenoot Jacob Jaarsma, die zelf dat jaar tot Harlingen kwam, ‘Zij voelde zich nog fit genoeg om door te gaan.’

Dieuwy kende Jacob toen nog niet, maar toen zij later verkering kregen bleken ze beiden een passie voor de Elfstedentocht te hebben. Voor Jacob was dat niet vreemd, want zijn vader en zijn pake hadden in de oorlogsjaren zelf Elfstedenkruisjes gehaald. Na hun huwelijk gingen ze in Wormer wonen. In 1985 en 1986 haalden zij alle twee een Elfstedenkruisje. 

Tijdens de tocht van 1997 was het echtpaar weer present. ‘Dieuwy was kort daarvoor geopereerd aan een hernia,’ vertelde Jacob. ‘Het was wel duidelijk dat mijn tempo hoger lag, zodat we besloten apart te rijden. In Harlingen moest Dieuwy jammer genoeg opgeven. De naweeën van de operatie had zij nog niet ‘voldoende verwerkt.’

Dieuwy Jonkman was een sportieve vrouw. Zij trainde veel op tweewielige skeelers, was lid van de atletiekvereniging HBS Flevo in Enkhuizen en van de Nederlandsche Vereniging ter Bevordering van het Hardrijden op de Schaats (NVBHS), waarvan alle hardrijders- en rijdster lid waren. 

Met deze club trok zij in de winter van 1960 – 1961 naar Inzell om daar een maand te trainen. Dat was de eerste Nederlandse trainingstrip naar het latere Duitse schaatsmekka. De kunstijsbaan was er toen nog niet. Er werd geoefend op de Frillesee bij het dorp. Wil de Beer uit Medemblik en Rietje Lokhorst uit Hilversum waren de andere dames in het gezelschap. Er werd in deze maand ook een wedstrijd gereden. Overigens slechts met drie deelnemers en daarin waren De Beer en Lokhorst te sterk voor Dieuwy.

 

Maar dat zij power had toonde Dieuwertje in de Elfstedentocht. Zij is de achtste vrouw, waarvan is achterhaald dat zij in de ruige tocht van 1963 140 kilometer schaatste en tot Franeker kwam. Haar broer Jan, die in 1956 in de nationale selectie van de KNSB zat, vertelde: ‘Zij was altijd een sportieve vrouw. Toen zij in 1963 in Franeker arriveerde stond Eef Brouwers daar als verslaggever van de regionale omroep RONO. Ik hoor hem nog roepen: ‘Daar komt nog een vrouw aan!’ Hij heeft haar toen live in de uitzending geïnterviewd.’ Dieuwertje Jonkman overleed in 2001.