IJswegencentrale Baarderadeel

Het werkgebied van de IJWC Baarderadeel wordt gevormd door de vroegere gemeente Baarderadeel. Samen met de toenmalige gemeente Hennaarderadeel is Baarderadeel in 1984 gefuseerd tot de gemeente Littenseradiel. De ijswegen die tot het rayon van de IJWC Baarderadeel behoren, bestaan uit oude trekvaarten en afwateringskanalen. In het gebied zijn geen meren of plassen. De Zwette - de waterweg van Leeuwarden naar Sneek - vormt een belangrijke verbindingsweg en is onderdeel van de Elfstedenroute.

De volgende tochten werden verreden in dit rayon:

Grote Baarderadeeltocht (Fr01b) Organisatie: IJWC Baarderadeel

Organisatie: IJWC Baarderadeel

Een jaar na de oprichting van IJWC Baarderadeel (dec. 1940) was de eerste Baarderadeeltocht al een feit. Deze tocht groeide uit tot een van de klassiekers onder de Friese schaatstoertochten. In principe voert de tocht langs de 15 dorpen van de vroegere gemeente Baarderadeel: Baard, Bears, Boazum, Britswert, Easterlittens, Easterwierrum, Hilaard, Húns, Jellum, Jorwert, Leons, Mantgum, Weidum, Wiuwert en Winsum. In sommige winters konden niet alle dorpen worden bereikt, maar ging de tocht desalniettemin wel door. Door de jaren heen varieert de afstand van 60 tot tot 70 km.

Overzicht Grote Baarderadeeltochten

Hoewel de Baarderadeeltocht nooit als wedstrijd is verreden, probeerden de betere rijders in de beginjaren om als eerste binnen te komen. In 1942 was dat Sietse de Groot uit Weidum - twee dagen later winnaar van de Elfstedentocht – in gezelschap van E. Dijkstra uit Jorwert. Bij die eerste tocht vond nog een gezamenlijke start plaats. Bij de tweede editie in 1946 kregen de deelnemers de gelegenheid tussen 12.00 en 14.00 uur te vertrekken. In 1950 moesten de schaatsers een sneeuwstorm en ijsregen trotseren, zodat de deelnemers volgens de Leeuwarder Courant  'geglazuurd’ terugkwamen. Tijdens de tocht in 1956 werden de rijders en rijdsters bij het passeren van de coöperatieve zuivelfabriek in Weidum onthaald op warme chocolademelk en een hompje kaas. Die traditie bleef ook in de jaren zestig gehandhaafd. Aan de tocht in 1962 werd deelgenomen door de 13-jarige Sjoerd Swierstra, kleinzoon van de gelijknamige Elfstedenrijder (derde in 1912 derde en tweede in 1917). De tocht van 1976 zorgde voor het absolute deelnemersrecord van 3100 schaatsers. De deelnemers kwamen uit het hele land. Prompt ontstond een lange wachtrij voor de inschrijving in café Van Dieren in Baard. Het lage aantal deelnemers in 1982 werd door de organisatie geweten aan ‘De 8 van Jorwerd’ die tegen de afspraken in al een week eerder was verreden. Men verweet de Friesche IJsbond een gebrek aan coördinatie. Omdat die ‘8 van Jorwerd’ slechts 500 deelnemers trok, is het twijfelachtig of het doorgaan van die tocht zoveel invloed heeft gehad op het aantal deelnemers aan de Baarderadeeltocht. Door de aanleg van de zuidtangent bij Boksum kon in 1987 één klúnplek worden opgeheven. De tocht van 1993 werd verreden bij dooiweer, Dat resulteerde in een dieptepunt qua aantal deelnemers. Slechts 130 schaatsers reden toen de tocht. De laatst gereden tocht op Oudejaarsdag 1996 werd overschaduwd door de dood van de 63-jarige Anne Feenstra uit Menaem die op de Zwette een hartaanval kreeg.

Kleine Baarderadeeltocht

Organisatie: IJWC Baarderadeel

Al in 1954 kwam de ijswegencentrale – speciaal voor de jeugdige schaatsenrijders – met een kleinere variant op de 70 km lange Baarderadeeltocht, te weten de Kleine Baarderadeeltocht over 30 tot 40 km. Die tocht kent evenals zijn grotere broer elke keer een andere startplaats, zodat zoveel mogelijk dorpen in de gemeente profiteren van het ijsplezier.

Overzicht Kleine Baarderadeeltochten

IJWC Baarderadeel had in 1954 niet meteen gerekend op een groot deelnemersaantal, zodat er een gebrek was aan startkaarten. In Weidum gebruikte iemand zijn buskaartje als stempelkaart, terwijl een ander zijn apothekersrecept op de balies van de stempelposten legde. Bovendien waren er te weinig speldjes ingeslagen, zodat een deel van de jeugdige schaatsers enigszins teleurgesteld naar huis ging. De speldjes werden uiteraard nagezonden. In de jaren zestig en zeventig bleek dat steeds meer volwassenen aan de tocht deelnamen.

Acht van Baarderadeeltocht

Organisatie: IJWC Baarderadeel

In 1956 introduceerde de IJWC Baarderadeel een derde tocht, de ’Acht van Baarderadeel’. De naam was ontleend aan het achtvormige parcours van de tocht. In 1942 had de IJWC Bolsward/Wonseradeel al de ‘Acht van Bolsward’ het licht doen zien. De ‘Acht van Baarderadeel’ is slechts één keer verreden en wel op zaterdag 18 februari 1956. De tocht kende drie startplaatsen: Weidum, Boazum en Winsum. In Weidum startten 553 schaatsers waarvan er 52 uitvielen. Van de 234 gestarte rijders uit Boazum haalden 16 de eindstreep niet. In Winsum waren 357 mensen vertrokken. Van hen gingen uiteindelijk 7 personen zonder medaille naar huis. In totaal waren 1044 schaatsers vertrokken. Het was een zware tocht. Sommigen die eerder al de Elfmerentocht hadden gereden, waren van mening dat die een stuk lichter was. Door de slechte conditie van het ijs bereikten sommigen pas om kwart over acht ’s avonds in het donker de eindstreep. Gelukkig zette het Leeuwarder Auto Bedrijf (L.A.B.: een particulier openbaar vervoerbedrijf) een extra bus in om de late rijders van Weidum naar Leeuwarden te brengen.

‘De 8 van Jorwerd’

Organisatie: IJsclub ‘Jorwerd’

Of ‘De 8 van Jorwerd’ een voortzetting is van de ‘Acht van Baarderadeel’ is niet bekend. Feit is wel, dat deze ‘Acht’ ook een achtvormig parcours bestrijkt. Jorwert is steeds het vertrekpunt geweest. Van daaruit rijdt men via Bears en Boksum westwaarts naar Baard. Vervolgens gaan de rijders via Easterlittens naaar Britswert in het zuiden. Dan wordt Jorwert opnieuw bereikt waarna men via Bears en Easterwierrum weer naar naar Britswert rijdt. Dan wacht voor de tweede keer de Jaanvaart om de eindbestemming Jorwert te halen. Deze tocht is tot nu toe twaalfmaal verreden. ‘De 8 van Jorwerd’ wordt in principe na de Baarderadeeltocht georganiseerd. Uitzondering daarop vormen de jaren 1982 en 1991.

Overzicht ‘De 8 van Jorwerd’

Aan de eerste ‘8 van Jorwerd’ in 1964 werd ook deelgenomen door de commissaris van de Koningin, mr. H.P. Linthorst Homan. Een uur voor de start van de tweede editie in 1970 begon het te sneeuwen en dat bleef het de hele dag doen. Daardoor waren er aanzienlijk minder deelnemers. Van de 480 gestarte rijders volbrachten 350 de tocht. Een aantal stopte er mee toen men voor de eerste keer terugkwam in Jorwert en men zich overgaf aan de warmte in ‘Het Wapen van Jorwerd’.

De tocht van 1986 was een van de eerste toertochten in die winter. Er kwamen zelfs schaatsers uit Maastricht. Aan de Zwette stond de 5-jarige Romkje de Bildt met een tafel voorzien van een kinderstempeldoosje. Haar moeder had op het ijs een bord geplaatst met de tekst “STEMPELEN”. De meeste schaatsers remden af en legden hun stempelkaart op tafel. Vervolgens kregen ze de vraag voorgelegd: ‘Een kippetje, een konijntje of een roofdier?’ Aan de tocht in 1987 werd deelgenomen door vijftien leden van het Filharmonisch Orkest uit Eindhoven dat ’s avonds een concert moest geven in Friesland. In 1997 werd de tocht één dag na de Elfstedentocht verreden. Voorzitter Willem Osinga voorzag na afloop de stempelkaart van álle deelnemers van zijn handtekening, ‘En net allinne de lêste, sa’t Kroes die.’  

Op de medaille van ‘De 8 van Jorwerd’ staat de toren van de Sint-Radboudkerk in Jorwert afgebeeld. In de loop der jaren is variatie aangebracht in de vorm en de kleur van de medaille.

Toertochten Jorwert

Organisatie: IJsclub ‘Jorwerd’

Naast ‘De 8 van Jorwerd’ heeft de Jorwerter ijsclub nog twee tochten georganiseerd.

In 1970 had de IJsclub ‘Jorwerd’ al een ‘8 van Jorwerd’ georganiseerd, maar het ijs maakte het mogelijk nog een tocht te organiseren. Bij de Toertocht Jorwert in 1970 kon de rijder een bronzen, een verzilverde of een vergulde medaille ‘verdienen’ door een afstand van 30, 60 of 90 km te rijden. Jeen van den Berg was een van de deelnemers. Ruim honderd schaatsers legden de 90 km af, een kleine 300 de 60 km en iets meer dan de helft vond de 30 km voldoende. De B-B-B tocht in 1996 was 30 of 60 km. Volgens sommigen zou het gaan om een Beerenburg-tocht, maar de afkorting B-B-B sloeg op de drie dorpen Baard, Boksum en Bears, waarlangs de rijders vanuit Jorwert werden geleid. 

Grote en Kleine Littenseradieltocht (Fr01c)

Organisatie: IJWC’s van Baarderadeel en Hennaarderadeel

In 1984 gingen de gemeenten Baarderadeel en Hennaarderadeel op in de nieuwe gemeente Littenseradiel. De ijswegencentrales in de beide voormalige gemeenten besloten evenwel op dezelfde voet door te gaan om elk haar eigen klassieke tocht te kunnen blijven organiseren. Om de nieuwe gemeente eer aan te doen, besloten ze in 1986 samen een Littenseradieltocht te organiseren. Deze vond plaats op zaterdag 15 februari 1986 met als startplaats Easterlittens. De tocht kende twee afstanden: één van 30 km en één van 100 km. De 30 km-tocht werd volbracht door ongeveer 300 schaatsers, de 100 km door slechts 15 rijders. Misschien was de geringe animo aanleiding om het na 1986 maar voor gezien te houden. Beide centrales gaven duidelijk prioriteit aan hun eigen tochten.  

Zwettetocht (Fr01d)

Organisatie: IJWC Baarderadeel

De Zwettetocht is de jongste loot aan de tochtenboom van IJWC Baarderadeel. De Zwette tussen Leeuwarden en Sneek vormt de centrale ijsweg voor deze 30 km lange toertocht. Omdat de Zwettetocht een relatief geringe afstand kent, kan de tocht al voor de Baarderadeeltocht worden verreden. Vanaf 1985 is deze viermaal georganiseerd.

De vier edities hadden steeds een andere startplaats. Voorwaarde is dat men vanaf de start gemakkelijk de Zwette kan bereiken. De tocht gaat dan op en neer van de Boksumerdam naar Boazum.

Fakkeltocht Hilaard Boksum

Organisatie van de tocht: ?

Samenvattend overzicht tochten IJWC Baarderadeel