IJswegencentrale Oostergoo

Oostergoo is van oudsher een van de drie kwartieren van Friesland, naast Westergoo en Zevenwouden. De taak van IJWC Oostergo bestaat uit het sneeuwvrij maken en houden van ruim 100 km aan ijswegen binnen de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel, Dantumadiel en Kollumerland c.a. Dit betreft het noordoostelijk deel van de provincie Friesland, globaal boven de lijn Oude Leije - Leeuwarden - De Westereen - Kollum - Dokkumer Nieuwe Zijlen. Naast het typische open landschap van het akkerbouwgebied doorkruisen rijders op de ijswegen ook de Friese Wouden, zodat allerhande landschapskarakteristieken – van terpen tot boomwallen - aan het oog van de schaatsers voorbij trekken. Drie van de toertochten in dit gebied leiden langs een deel van de route van de Elfstedenroute met onder meer het bruggetje van Bartlehiem aan de Dokkumer Ee.

 

De volgende tochten vonden tot nu toe plaats in het gebied van IJWC Oostergo:

1. Oostergotocht, bestaande uit Oostergo-Oost (Fr12a) en Oostergo-West (Fr12b)
2. Elfgemeententocht (Fr12c)
3. Twee Gemeententocht (12e)
4. Vijfgemeententocht (Fr12g)
5. Dantumadeeltocht (Fr12f)
6. Bartlehiemtocht (Fr12d)
7. Ferwerderadeeltocht
8. Alde Lunetocht
9. Nieuwe Kanalentocht

Oostergotocht (Fr12a en Fr12b)

Organisatie: IJWC Oostergoo

De Oostergotochten met als startplaats Dokkum werden in 1940 ingeluid door een 'touristentocht' vanuit Kollum, georganiseerd door het ‘Algemeen Comité IJssport Kollum’. Omdat deze tocht goeddeels de route van de latere Oostergotochten volgde, rekenen we deze Kollumer variant ook tot deze categorie. In 1941 werd gestart in Dokkum en heette de tocht ‘Touristentocht per schaats door Noord-Oost Friesland’. Pas bij de derde editie in januari 1942 was sprake van de ‘Oostergo-Toeristentocht’. Aanvankelijk bedroeg de te rijden afstand zo'n 60 km, De route voerde in grote lijnen van Dokkum naar Bartlehiem; vandaar via Readtsjerk en Mûnein naar De Falom; vervolgens over de Zwemmer naar Dokkumer Nieuwe Zijlen en dan over het Dokkumer Grootdiep terug naar Dokkum.

Tussen 1964 en 1985 werd de tocht niet verreden. Volgens berichten in januari 1980 was even gespeeld met de gedachte aan een alternatieve Oostergotocht maar wegens onvoldoende ijs kwam het niet tot een daadwerkelijke uitschrijving. Dat gebeurde wel in december 1981, maar die tocht moest op de bewuste dag (24 december) wegens dooi worden afgelast. Pas in 1985 organiseerde de IJWC de tocht opnieuw, maar toen was de verkeerssituatie inmiddels zodanig gewijzigd dat het moeilijk was nog een gesloten Oostergotocht te maken. Men besloot toen een westelijke en een oostelijke route aan te houden. De laatst verreden Oostergotocht vond plaats in 1991.

Op de medaille van 1941 staat het wapen van Dokkum bestaande uit drie sterren met daarboven een omgekeerd liggende halve maan.

Elfgemeententocht (Fr12c)

Organisatie: IJWC Oostergoo

Al in 1942 schreef de IJWC Oostergo de Elfgemeententocht uit. Qua naamgeving een slimme variant op de Elfstedentocht zal het bestuur van de ijswegencentrale gedacht hebben. De elf gemeenten die in het parkoers waren opgenomen waren: Dokkum, Ferwerderadiel, het Bildt, Leeuwarderadeel, Leeuwarden, Tytsjerksteradiel, Dantumadiel, Achtkarspelen, Kollumerland c.a., alsmede Oost- en Westdongeradeel. Er was sprake van vier startplaatsen. Helaas kon de op maandag 26 januari 1942 uitgeschreven editie geen doorgang vinden. Een sneeuwstorm die twee nachten aanhield, liet enorme sneeuwduinen op de banen achter. Pas vier jaar later (24 december 1946) werd deze tocht van 90 km voor het eerst verreden. Nadien is deze toertocht altijd in trek gebleven bij de liefhebbers van het langere werk.

Het aantal startplaatsen varieerde van acht in 1946 naar dertien in 1961 en tien in 1997. De laatste tocht op zaterdag 10 januari 1997 werd bij mooi weer en uitstekend ijs verreden, zodat de organisatie veel complimenten in ontvangst kon nemen. Acht van de tien Elfgemeententochten werden op dezelfde dag gereden als de Oostergotocht. Hoewel de Elfgemeententocht aanzienlijk langer is dan de Oostergotocht reden op 29 december 1961 en op 19 januari 1985 meer mensen de bijna 100 km van de Elfgemeententocht dan de ruim 50 km lange Oostergotocht.

Tweegemeententocht (Fr12e)

Organisatie: IJWC Oostergoo

In de periode tussen 1964 en 1985 waren de winters over het algemeen te mild om een Oostergo- of Elfgemeententocht te kunnen rijden. Die situatie was voor de IJWC reden om uit te zien naar een alternatief. Dat werd de Tweegemeententocht, die gelet op het aantal gemeenten aanzienlijk minder ambitie uitstraalde dan de oude Elfgemeententocht. De route voerde van Dokkum via Metslawier naar Ezumazijl en weer terug en had een afstand van ruim 20 km. De naamgeving van de tocht had betrekking op de voormalige gemeenten Dokkum en Oostdongeradeel. In 1986 werd zelfs een Driegemeententocht (Dokkum, Oostdongeradeel en Westdongeradeel) georganiseerd over een afstand van 65 km. Bij deze variant reden de deelnemers in Ezumazijl door naar Paesens en Ternaard. Daarmee was het de enige tocht die tot de noordelijke kust van de provincie rijkte.

Vijfgemeententocht (Fr12g)

Organisatie: IJWC Oostergoo

Na het in het leven roepen van de Tweegemeententocht in 1980 kwam de ijswegencentrale in 1986 op de gedachte een grotere tocht te organiseren: de Vijfgemeententocht door Dongeradeel, Ferwerderadiel, het Bildt, Leeuwarderadeel en Leeuwarden over een afstand van 85 km.

De Vijfgemeententocht kende over het algemeen een geringer aantal deelnemers dan de Tweegemeententocht. Dat kwam wellicht door het grotere aantal te verrijden kilometers plus het feit dat er al een Elfgemeententocht bestond.

Dantumadeeltocht (Fr12f)

Organisatie: VVV Dantumadeel en IJWC Oostergoo

Ondanks het feit, dat de Oostergo- en de Elfgemeententocht van IJWC Oostergoo de gemeente Dantumadiel al aandeden, probeerde de VVV Dantumadeel al sinds de oprichting in 1966 uit promotionele overwegingen een eigen schaatstocht door Dantumadiel  te organiseren. Pas in 1982 kon deze wens gerealiseerd worden. De eerste edities werden door de VVV georganiseerd, de latere tochten onder auspiciën van IJWC Oostergoo. De tocht is 25 km lang en voert langs de dorpen De Westereen, De Falom, Feanwâldsterwâl en Mûnein. De laatste plaats ligt net in de gemeente Tytsjerksteradiel, maar de weg er naar toe leidt door een mooi polder-  en veengebied in Dantumadiel.

Bartlehiemtocht (Fr12d)

Organisatie: IJsclub ‘Ferwerd’ en IJWC Oostergoo

De Bartlehiemtocht - tot 1994 georganiseerd door IJsclub ’Ferwerd’ - kent afstanden van 25 en 55 km. De startplaatsen zijn Hallum voor de 25 km-tocht en Bartlehiem (55 km). De tocht gaat over de Dokkumer Ee tot Wyns en de Finkumervaart. Na 1994 valt de tocht onder de verantwoordelijkheid van IJWC Oostergoo.

Op de medailles van de Bartlehiemtocht staat het wereldberoemde bruggetje afgebeeld waar de Elfstedenrijders onder door komen als ze van Finkum komen op weg naar Dokkum. Op de medaille van 1991 staat de datum op de voorkant, bij de andere drie tochten op de achterkant.

Ferwerderadeeltocht

Organisatie: IJsclubs ‘Birdaard’ en ‘Ferwerd’

Net als de Dantumadeeltocht is de Ferwerderadeeltocht typisch een tocht die de ijswegen binnen een gemeente volgt, in dit geval Ferwerderadiel.

Bij de tweede editie reden twee schaatsers al zo’n tien meter na de start in Burdaard tegen de brug. Na behandeling door de EHBO en een arts waren ze genoodzaakt huiswaarts te keren. In 1991 had de organisatie pech met een kapotte sneeuwschuiver, zodat de rijders eerst door een laagje sneeuw moesten ploeteren. ’s Middags werd het ijs zwakker en moest een ‘klúnplak’ worden ingelast. Volgens de organisatie kwam deze plek diverse deelnemers zeer gelegen, want sommigen  zeiden: ‘Ha prachtich, efkes klune.’

Op de medaille van 1985 staat het wapen van Ferwerderadiel: zeven sterren van goud, paals-gewijze geplaatst.

Alde Lunetocht

Organisatie: IJsclub ‘Strijdlust’, Engwierum - Dokkumer Nieuwe Zijlen

De Alde Lunetocht maakte een rondje om het Engwierumer Eiland, dat omsloten wordt door het Dokkumer Grootdiep en het Oud Dokkumerdiep. Het rondje met een lengte van ongeveer 7 km kon meerdere keren worden gereden. Eertijds stroomde het  riviertje de Oude Lune door het gebied van het Engwierumer Eiland. De tocht werd eenmaal (in 1985) verreden.

Nieuwe Kanalentocht Westergeest

Organisatie: Stichting Algemene Belangen Westergeest

Toertocht Dongeradeelen

Organisatie: de middenstadsvereniging Ternaard

Op 6 februari 1954 werd een toertocht en een wedstrijd georganiseerd door de Dongeradeelen.
De bronzen medaille was voor schoolkinderen en de zilveren voor volwassenen.

Buitenvelttocht

Organisatie van de tocht: ?

Fakkeltocht Veenwoude

Organisatie van de tocht: ?

Samenvattend overzicht

* Schatting