IJswegencentrale Weststellingwerf

Inleiding

IJswegen-Centrale Weststellingwerf heeft als oudste centrale een reputatie hoog te houden. Na de eerste  Sterrit Akkrum van de Friesche IJsbond op 24 december 1938 was de Sterrit Weststellingwerf de eerste toertocht die georganiseerd werd door een ijswegencentrale. Daarmee was deze toch tevens de tweede georganiseerde schaatstoertocht in Friesland, even afgezien dan van de Elfstedentochten van voor de Tweede Wereldoorlog. 

Sterrit Weststellingwerf (Fr 20a)

Organisatie: IJCW Weststellingwerf

Al voor de IJWC Weststellingwerf in Friesland werd opgericht als eerste ijswegencentrale bestonden plannen voor een tocht met verschillende routes binnen de grenzen van de gemeente 'die kunnen dienen om zowel de ijssport als de bekendheid met eigen omgeving te bevorderen'. Zo schreef Albert J. Wybenga op 29 november 1936 in een brief aan de burgemeester van Weststellingwerf. Het duurde evenwel tot donderdag 4 januari 1940 voordat die eerste tocht kon worden verreden. Het aantal deelnemers was met 700 meteen groot te noemen. Ter vergelijking: de eerste twee Sterritten Akkrum van de Friesche IJsbond in 1938 en 1940 kenden maar 80 en 367 deelnemers. Vandaar dat de Sterrit Weststellingwerf wel als definitieve doorbraak van het georganiseerde ijstoerisme in Friesland wordt gezien. Het idee achter deze sterrit was om de hele gemeente voor het ijstoerisme te ontsluiten. Verder gold als uitgangspunt, dat de inwoners van de 20 kleine en grote dorpen van de gemeente in staat moesten zijn vanuit hun eigen woonplaatsen te starten.

De tweede tocht in 1941 overtrof het succes van de eerste verre. De Leeuwarder Courant opende zijn verslag op 10 januari over de tocht met: 'Drie duizend menschen danken aan de IJswegen-Centrale Weststellingwerf een dag vol geluk, dien ze niet spoedig zullen vergeten. Drieduizend menschen vergaten de zorgen van deze tijd en genoten, en deden niets dan genieten.' De laatste zin was vooral een verwijzing naar de zinloze oorlog waarin ons land terecht was gekomen. Een jaar later was het weer raak. Ondanks koude en tegenwind evenaarde men bijna het aantal deelnemers van 1941. Naar schatting een derde van de deelnemers kwam met de trein. Zelfs de starttijden van de tocht werden afgestemd op de aankomsttijden van de treinen. De sneltreinen stopten op die dag speciaal in Wolvega.  In 1942 was het voor Twentenaren mogelijk zich al in te schrijven bij de heer A. Hoogkamp, Dahliastraat 175 in Enschede.

Grote Veenpoldertocht

Organisatie: IJsclub ‘De Eendracht’, Scherpenzeel

De naam is ontleend aan de Grote Veenpolder van Weststellingwerf, het gebied tussen de rivier de Tjonger en het natuurgebied de Rottige Meenthe. De tocht bestond de eerste jaren (van 1963 tot 1979) uit een wedstrijd- en een toertocht. De route loopt van De Driesprong bij Langelille aan de Tjonger naar Schoterzijl. Van daar over de Tussenlinde en het Nieuwe Kanaal naar Ossenzijl en dan vervolgens over de Linde naar Driewegsluis. Van Driewegsluis voert de tocht verder over de Helomavaart naar de Tjonger. Dan rijden de deelnemers over de Pier Christiaansloot naar Echtenerbrug op en neer en finishen weer bij De Driesprong. In totaal gaat het om 35 tot 40 km. Omdat de tocht de buitenranden van de Grote Veenpolder volgt, wordt deze ook wel eens de Tocht om de Grote Veenpolder genoemd.

De Grote Veenpoldertocht is in totaal zes keer als wedstrijd gereden. Behalve bij de eerste editie in 1963 (anderhalve route) legden de wedstrijdrijders het parcours telkens tweemaal af. Het deelnemersveld bestond uit leden van de top en de subtop van het marathonschaatsen. Deze matadoren streden om de Bonte Frits-wisselbeker. Bonte Frits was een gerenommeerd renpaard in de jaren zestig van de vorige eeuw. De beker werd aangeboden door de familie W.K. van der Wal uit Munnikeburen, eigenaar van Bonte Frits.

Bij de zes edities noteerde de wedstrijdjury de volgende toptrio’s:

Vrijdag 22 februari 1963:

1. Jan Uitham, Noorderhoogebrug (de nummer drie van de Elfstedentocht 1963)
2. Roel Bakker, IJhorst
3. Henk Ottema, Tolbert

Maandag 20 januari 1964:

1. Jeen van den Berg, Heerenveen
2. Wim Ligthart, Schoorldam
3. Jan van der Hoorn, Ter Aar

Reinier Paping eindigde als tiende.

Maandag 5 januari 1970:

1. Jan Roelof Kruithof, Havelte
2. Sint Bekkema, Drachten
3. Jan van der Meulen, Stiens

Woensdag 2 februari 1972:

1. Appie Weijs, Blankenham (de eerste overwinning van de toen 39-jarige Weijs)
2. Bennie van der Weide, Heerenveen
3. Franke Bouwstra, Scharsterbrug

Zondag 1 februari 1976

1. George Rotteveel, Oudewetering (vader van huidige langebaanschaatser Renz Rotteveel)
2. Bernardus Gijzen, Balk
3. Sjoerd Kooistra, Leiden

Zondag 7 januari 1979:

1. Jan Roelof Kruithof, Havelte
2. Jeen van den Berg, Heerenveen

Anne Postmus, Lutjegast

Toertocht Nijelamer

Organisatie: IJsvereniging ‘Nijelamer’

IJsvereniging ‘Nijelamer’ is sinds jaar en dag bekend vanwege haar pogingen om elke winter weer als eerste een kortebaanrijderij te organiseren. Dat lukte de club diverse keren in de jaren tachtig en negentig. Door de concurrentie van de asfalt- en sintelbanen die door besproeiing van een klein laagje water snel bevriezen zit zo’n primeurstatus er tegenwoordig minder snel in. In de tweede plaats geniet de vereniging  landelijke bekendheid door zijn clubgebouw. De ijsbaan ligt tussen de Kooiweg en de Schipsloot ingeklemd. Naast de baan staat een voormalig gemaal, dat in 1978 na de voltooiing van een ruilverkaveling van een waterschap kon worden gekocht voor het symbolische bedrag van één piek. Het beeldbepalende  gebouw staat op een dijk in het verder lege landschap. Het huidige bestuur van de ijsvereniging is doende het gebouw te laten restaureren. De rijke historie heeft ervoor gezorgd dat de ijsvereniging liefst 230 leden en dat in een dorp met maar 130 zielen. Sommige schaatsers uit omliggende dorpen waar wel een ijsclub is, zijn liever lid van de in hun ogen meer prestigieuze ijsvereniging ’Nijelamer’.

Voor het eerst kondigde de ijsclub een wedstrijd en toertocht aan langs de Tjonger en de Linde voor de datum 22 januari 1964. De wedstrijd zou over 90 km gaan, terwijl de toertocht een lengte had van 45 km. In feite betrof dat dezelfde route als die van de Grote Veenpoldertocht (twee dagen eerder) en de Sterrit Weststellingwerf die een dag tevoren was verreden. Helaas voor Nijelamer viel aan het eind van 21 januari de dooi in en moesten wedstrijd en toertocht worden afgelast.

* Nijelamer, Heerenveen-Zuid, Langelille en Slijkenburg. In 1986 kon ook in Delfstrahuizen worden gestart.

De eerste twee tochten, in 1985 en 1986, hadden een flink aantal deelnemers. De derde tocht (1986) viel laat in het jaar, in maart, waardoor de schaatsanimo gezakt was. De vierde editie in 1987 vond plaats bij een temperatuur van meer dan tien graden onder nul en een Siberisch aanvoelende koude wind. Zowel in Nijelamer als Rottum waren 19 rijders vertrokken. Ze reden allen de tocht uit. Met andere woorden: echte liefhebbers! Bij de vijfde editie in 1996 was de situatie precies andersom: dooiweer met regen en gladde wegen. Daarmee is het zeer geringe aantal van 18 deelnemers verklaard. Van hen legde ene R. Paping uit Enschede de langste heenreis af.

Lindevalleitocht

Organisatie: IJsclub ‘Vooruitgang’, Steggerda

Nadat in 1985 en 1986 talloze toertochten in Nederland georganiseerd waren, vond men het in Steggerda tijd voor een eigen tocht, daarbij gebruikmakend van de natuurlijke mogelijkheden in de directe omgeving, te weten de Lindevallei. De route van de Lindevalleitocht loopt vanaf het centrum van Steggerda over de Steggerdavaart naar de Linde. Vervolgens rechtsaf de Linde op tot aan het Koepelbos bij Oldeberkoop en via de Noordwoldervaart richting Noordwolde. Daarna helemaal terug richting Blessebrug, waar nog voor de spoorbrug werd gekeerd om  over de Linde en de Steggerdavaart terug te keren naar Steggerda. Deze afstand kan een aantal keren worden gereden.

De eerste tocht vond plaats op zaterdag 1 maart 1986, maar op zondag 2 maart kwam zich nog een aantal belangstellenden melden in het startcafé in Steggerda. Deze mensen kregen alsnog een startkaart en reden de tocht nadat hen de route was uitgelegd. Bij de tweede editie in 1991 deden ook enkele Belgen, alsmede cabaretier Herman Finkers uit Almelo mee.

De grote uitschieter in positieve zin vond plaats op zondag 20 februari 1994 toen Steggerda ongeveer 3000 deelnemers trok. De Lindevalleitocht was die dag een van de weinige officiële toertochten in Nederland. De rijders kwamen bijvoorbeeld uit Maastricht, Venlo, Utrecht, de Achterhoek en van de Waddeneilanden. 900 Medailles moesten worden nagezonden. De route werd nu beperkt tot het stuk Linde tussen de Blessebrug en Kontermansbrug en de door It Fryske Gea onder water gezette Lindepolder. Onder de deelnemers aan de tocht op Oudejaarsdag 1995 bevonden zich de schaatsgrootheden Jan Bols en Lammert Huitema.

Kontermanstocht

Organisatie: ‘IJsclub De Hoeve’ en IJsclub ‘Naar Buiten’, Oldeholtpade

De naam van de tocht verwijst naar de Kontermansbrug over de Linde in de weg die De Hoeve en Oldeholtpade met elkaar verbindt. Voor 1909 bevond zich hier een sluis. Een van de sluiswachters heette Kontermans. De route van de Kontermanstocht loopt over de Linde ten oosten en westen van de Kontermansbrug. Het is een jonge tocht die nog maar twee keer is verreden.

Toertocht Lemsterland

Organisatie: ?

Slechts één keer werd de Toertocht Lemsterland verreden en wel op zaterdag 6 februari 1954. De route van 50 km verbond de startplaatsen Lemmer, Oosterzee, Echtenerbrug en Bantega met elkaar. Er waren ongeveer 1000 deelnemers, waaronder een kleine honderd vrouwen. Ondanks het mooie weer viel het de organisatie enigszins tegen dat er niet meer mensen op afkwamen. Het vermoeden bestond dat te weinig reclame was gemaakt. Hoe dan ook, de Toertocht Lemsterland werd nadien niet meer herhaald.

Tweeprovinciën- en Driegemeententocht

Organisatie: IJsclub ‘Harmonie’, Oosterzee-Bantega

 IJsclub ‘Harmonie’ kwam in de strenge winter van 1963 met een paar grote tochten uit de bus: de Tweeprovinciëntocht en de Driegemeententocht. De Tweeprovinciëntocht van 70 km verbond het zuiden van Friesland met de Kop van Overijssel. Er kon gestart worden in Echtenerbrug, Kuinre, Ossenzijl, Steenwijk en de brug bij Oldelamer. Het ijs tussen Ossenzijl en Steenwijk, dat tweemaal moest worden afgelegd, was van slechte kwaliteit. Het aantal deelnemers was enigszins telerstellend. Onder hen waren bekende lange afstandscracks als Bonne Speerstra, Jan van der Meulen, Jan en Jac.de Vries en T. Haagsma uit Leeuwarden die toen al zeven keer de Elfstedentocht had gereden.

De Driegemeententocht, die negen dagen later werd georganiseerd, leek op de Tweeprovinciëntocht. De lengte was echter korter omdat ditmaal niet de afstand naar Steenwijk in het traject was opgenomen. De drie gemeenten die werden bezocht, waren Lemsterland, Weststellingwerf en de toenmalige gemeente Kuinre (in 1973 opgegaan in de gemeente IJsselham; nu gemeente Steenwijkerland). Toevallig of niet: op diezelfde 23 februari 1963 organiseerde ook IJsclub ‘Himmelum’ een Driegemeententocht, maar die ging door Hemelumer Olderferd, Sloten en Wymbritseradiel.

Tjeukemeertocht (Fr 20f)

Organisatie: IJsclub ‘Harmonie’, Oosterzee-Bantega en sinds 1991 IJsclub ‘De Polder’, Bantega

Aan de eerste Tjeukemeertocht, ook wel Ronde van het Tjeukemeer genoemd, was ook een wedstrijd verbonden. De toerrijders kregen een route van 40 km voorgeschoteld, de wedstrijdrijders moesten drie keer een ronde van ruim 20 km afleggen. De start van de wedstrijd vond plaats in Echtenerbrug. De toerrijders konden kiezen uit Echtenerbrug, Vierhuis, Scharsterbrug, Follega en Oosterzee als startplaatsen. Deze wedstrijd annex toertocht op het Tjeukemeer was het 25ste schaatsevenement, dat de IJsclub ‘Harmonie’ in de winter van 1962-1963 organiseerde.

De 16-jarige Tiemen Groen uit Follega werd elfde. Een jaar later werd hij bij het baanwielrennen Nederlands en wereldkampioen achtervolging. Die titels prolongeerde hij in 1965 en 1966. In 1976 werd Groen wereldkampioen achtervolging bij de profs. Niet lang daarna beëindigde hij zijn wielercarrière en emigreerde later naar Zuid-Afrika.

Rondentocht IJsselmeer

Organisatie: IJsvereniging ‘Lemmer’

Voor de Rondentocht IJsselmeer had IJsvereniging ‘Lemmer’ een route van 5 km op het IJsselmeer sneeuwvrij gemaakt om het kinderen en gezinnen mogelijk te maken een schaatstochtje te maken. De start vond plaats vanaf het strand van Lemmer.

Markol Familietoertocht

Organisatie: IJsvereniging ‘Lemmer’

Na de Rondentocht op het IJsselmeer begon IJsvereniging ‘Lemmer’ in de jaren negentig met een familietoertocht, die deels door de waterrijke woonwijk Markol voert.

Berentocht (Fr20e)

Organisatie: Voetbalvereniging ‘Delfstrahuizen’

In 1979 organiseerde de v.v. ‘Delfstrahuizen’ ook een toertocht over het Tjeukemeer met de intrigerende naam Berentocht. In de sneeuwrijke winter van 1979 sloeg eigenaar Bonnema van de waterherberg in Delfstrahuizen alarm omdat er een beer in de omgeving van het dorp zou zijn waargenomen. Iedereen bleef binnen en de politie trok er met karabijnen op uit, naar de beer werd niet gevonden. De voetbalvereniging speelde op dit voorval in door een Berentocht te organiseren, zogenaamd om de beer te helpen zoeken. Tegelijkertijd benutte de club deze toertocht om inkomsten te verwerven voor de financiering van een nieuw clubgebouw. De route liep van Delfstrahuizen naar Vierhuis en was met een autoschuiver sneeuwvrij gemaakt. Geen van de 700 deelnemers had de beer waargenomen, maar 's avonds kwam die wel op bezoek in de waterherberg om Bonnema te verrassen. Het bleek een vermomde Jan Veldman van de voetbalvereniging in een bruin berenvel te zijn. Bonnema hield de beer onder grote hilariteit van de stamgasten met een geweer in bedwang. Na het nuttigen van enige spiritualiën was dat niet meer nodig, want de beer raakte geheel ontspannen.

In januari 1985 signaleerde men de beer weer 'op de steppen van Delfstrahuizen'. Schaatsliefhebbers werden opgeroepen te helpen met het vangen van de beer. De route van deze tweede editie was verlengd naar 15 km en liep ook over de Tjonger en de Helomavaart. De vierde tocht in 1987 werd onder Siberische omstandigheden verreden. Enkele van de slechts 55 deelnemers moesten wegens bevriezingsverschijnselen door de EHBO behandeld  worden.

3-Dorpentocht Blesdijk De Blesse Peperga

Organisatie: ?

Samenvattend overzicht