De Elfstedenrijder

Plaats	Leeuwarden, Nederland
Kunstenaar	Auke Hettema (1927 - 2004)
Datum onthulling	12-12-1966

Beschrijving

Beschrijving:  bronzen beeld -Reinier Paping zou model hebben gestaan- van een schaatser op een sokkel van graniet. Totale hoogte 6 meter.

Het bronzen standbeeld toont een mannenfiguur ten voeten uit. De man is schaatsend afgebeeld, met zijn lichaam naar voren gebogen, de handen op de rug en schaatsen aan de voeten. Op de sokkel van Italiaans natuursteen zijn onderaan in het Fries de namen van de elf steden vermeld,¹ op de onderkant van de sokkel op vier zijden doorlopend. Aan één zijde daaronder de namen van de winnaars.

Opschrift:

Eind jaren 90 beitelde Harry Hutting voor het WTC gebouw de naam van de laatste mannelijke Elfstedenrijder in de sokkel, op 16-08-2020 mochten ook de dames door hem worden toegevoegd.^2,3,4

Op de onderzijde van sokkel: Ljouwert (voorzijde) Snits Drylts Sleat Starum Hynljippen (rechter zijkant) Warkum (achterkant) Boalsert Harns Frjentsjer Dokkum (linkerzijkant).

Als je schaatser van voren bekijkt staan op de linker zijkant de winnaars van de Elfstedentochten deze worden bijgewerkt bij Elfstedentochten.

• 2-1-1909 M.Hoekstra
• 7-2-1912 C.C.J.de Koning
• 27-1-1917 C.C.J.de Koning
• 12-2-1929 K.Leemburg
• 16-12-1933 A.de Vries
•                    S.Castelein
• 30-1-1940 A.Adema
•                  D.van der Duim
•                  C.Jongert
•                  P.Keizer
•                  S.Westra
• 6-2-1941 A.Adema
• 22-1-1942 S.de Groot
• 8-2-1947 J.van der Hoorn (dit is start 2e kolom)
• 3-2-1954 J. van den Berg
• 14-2-1956
• 18-1-1963 R.Paping
• 21-2-1985 E.van Benthem
• 26-2-1986 E.van Benthem
• 04-01-1997 H.C.Angenent

Sinds 16-08-2021 staan op de rechter zijkant de namen van de vrouwelijke eerst aankomenden / winnaressen:

• 2-1-1909 --
• 7-2-1912 J. Gaastra
• 27-1-1917 J. van der Weg
• 12-2-1929 --
• 16-12-1933 E. de Nekker
• 30-1-1940 S. Faber
• 6-2-1941 W. Kooistra
• 22-1-1942 A. Schaap
• 8-2-1947 S. Faber
•                W. Kooistra
• 3-2-1954 A. van Dellen - Sybesma
• 14-2-1956 A. van Dijk - Bajema
• 18-1-1963 --
• 21-2-1985 L. van der Hoorn - Langelaan  (dit is start 2e kolom)
• 26-2-1986 T. Dijkshoorn
• 04-01-1997 K. Seinstra

Achtergrond informatie:  In september 1963 kreeg mr. A.A.M. van der Meulen, burgemeester van Leeuwarden bij een tentoonstelling in de Prinsentuin een schaalmodel aangeboden van een beeld van een Elfstedenrijder. Het was een geschenk van de Coöperatieve Condensfabriek Friesland (CCF), die haar 50-jarig bestaan vierde.¹  (In september 1963 werd ook de Frieslandhal geopend). De plastiek werd in brons gegoten bij Binder en Schmidt.¹ Na een suggestie van de heer Hoogland, voorzitter van de Vereniging De Friesche Elf Steden werden op de sokkel de namen van de winnaars toegevoegd.⁵

Op 12 december 1966 onthulde Reinier Paping in stromende regen het beeld. Aanwezig waren alle winnaars en de hoogst geklasseerden in de eerste Elfstedentochten die nog in leven waren: Jacob Haye Kaastra (6e in de eerste Elfstedentocht van 1909), Sjoerd Swierstra (3e in 1912 en 2e in 1917), Sipke Castelein en Abe de Vries (winnaars van de tocht in 1933), Cees Jongert (2e in 1939, gedeelde 1e plaats in 1940), Dirk van der Duim, Piet Keizer en S.Westra (gedeelde eerste plaats in 1940), Auke Adema (gedeelde eerste plaats 1940 en winnaar in 1941), Sietse de Groot (1e in 1942), Jan van den Hoorn (1e in 1947), Jeen van den Berg (1e in 1954, 3e in 1963) en Reinier Paping (1e in 1963).^6,7  Door slecht weer kon een plan een Elfstedentocht per vliegtuig met deze genodigden te bekijken geen doorgang vinden.

Het beeld wordt ook Iisfretter genoemd. Hoe dit ontstaan is, is niet bekend, maar in 1977 wordt in de Leeuwarder Courant nog aangegeven dat je niet moet geloven dat het beeld Iisfretter heet.⁸

Een voorstudie van het beeld bevindt zich in de collectie van het Museum Beelden aan Zee, dat geëxposeerd wordt op De Havixhorst.^9,10  'In de tuinen van de fraaie achttiende-eeuwse havezate De Havixhorst is sinds juni 2008 een bijzondere verzameling beelden te zien. Naast de vaste collectie beelden van kunstenaars als Jan Bronner, Pieter d’Hont, Eric Claus, Charlotte van Pallandt, Eddy Roos, Piet Esser, Jos van Riemsdijk en anderen is er door een hechte samenwerking met onder andere museum Beelden aan Zee een wisselend aanbod van beelden die tezamen een fraai overzicht geven van de ontwikkeling van de 20e eeuwse Nederlandse figuratieve beeldhouwkunst. Dit Nationaal beeldenpark De Havixhorst is vrij toegankelijk.⁹

Toen er op het Elfstedenmomument ook de vrouwelijke winnaars zouden worden toegevoegd, belde Harry Hutting met een met de Elfstedenvereniging, hij had ook Henk Angenent in het beeld gebeiteld en wilde graag -ondanks dat hij al met pensioen was- de vrouwelijke winnaars er in beitelen, omdat hij dan zijn eigen moeder (Wobke Kooistra in 1941, 16 jaar) kon toevoegen.^3,4

Locatie

Het beeld heeft op verschillende plaatsen gestaan, maar altijd vlak bij de plek waar de Elfstedentocht tegenwoordig start:

1. Op gazon tussen de Frieslandhal en de Hennesbrug, aan de Heliconweg.^6,7
2. mogelijk nog op een andere locatie.¹¹
3. FEC / WTC EXPO van (waarschijnlijk zomer/najaar 1994) tot aug 2015 (N.B. 53°11'58" - O.L. 5°46'28") bij rotonde Heliconweg kijkend naar WTC EXPO aan linkerzijde voor het water.¹²

    

   

4. Voor de ingang van de Elfstedenhal, Fryslânplein 1 vanaf 28-8-2015.⁴

Precieze locatie via Google maps: Schaatsbeelden in de openbare ruimte

Reiner Paping gerelateerde beelden:

1. De Elfstedenrijder - Leeuwarden
2. De Elfstedenrijder (model) - De Schiphorst (Nationaal beeldenpark De Havixhorst)
3. Plaquette Reinier Paping - Ommen
4. Standbeeld Reinier Paping - Ommen

Alle schaatskunst in de openbare ruimte gerelateerd aan de Elfstedentocht is hier te vinden

Schaatsbeelden in Leeuwarden:

• Aukje
• De Elfstedenrijder
• De Finishboog
• Street Art Karst Leemburg
• Street Art Rusten bij een koek en zopie
• Street Art Schaatswedstrijd om de Gouden Bal
• Tegeltableau met Elfstedenstempelkaart
• Tegeltableau met gedicht Schaatsenrijder
• Windwijzer schaatsers

GPS: 53.20288, 5.76871

Bron

1. NL.Wikipedia.org; Elfstedenrijder
2. Met dank aan Stichting Schaatsseizoen met name Hedman Bijlsma voor informatie en het maken van foto in Schaatsseizoen 2020-2021 jaargang 49, p161 en p157
3. Vrouwelijke winnaars nu ook op monument bij de Leeuwarder Elfstedenhal, (16-08-2021). Omrop Fryslân
4. Eer voor beste vrouwen in Elfstedentochten: "Het werd ook wel eens tijd", (19-01-2021). Omrop Fryslân
5. Gemeente kreeg van CCF "Elfstedenrijder, (11-09-1963). Leeuwarder Courant
6. Sportredactie. Bronzen beeld van 'De Elfstedenrijder' siert Leeuwarden, (13-12-1966). Delpher.nl: Friese Koerier
7. Elfstedenrijders gast in Friese hoofstad, (12-12-1966), Delpher.nl: Leeuwarder courant
8. Kijk op Friesland in 440 kleurenfoto's, (09-07-1977). Delpher.nl: Leeuwarder Courant
9. Havixhorst.nl: Vaste collectie
10. Zie ook op deze site: De Elfstedenrijder (De Schiphorst)
11. Elfstedenrijder te plak bij Elfstedenhal, (28-08-2015). You Tube: GPTV
12. Elfstedenrijder, Mens & Dier in Steen & Brons: Vanderkrogt.netr
13. Met dank aan René & Peter van der Krogt van Mens & Dier in Steen & Brons voor het beschikbaar stellen van de foto voor deze pagina.
14. Zie de artikelen op Schaatshistorie voor meer informatie over de Elfstedentocht