Artikel 'Een collage van tegels met wintertaferelen'

Kouwe Drukte nummer 15, september 2002, bladzijde 9 en 10

Auteur Minne Nieuwhof

Deze serie begint zijn einde te naderen Er zitten nog wel een paar andere onderwerpen in het vet, maar in dit artikeltje wil ik eerst de aandacht vragen voor enkele tegels die ik min of meer toevallig tegen kwam, die soms niet bij een van de al behandelde onderwerpen waren in te delen, en die eigenlijk wel interessant genoeg zijn om de revue te laten passeren.

Laten we beginnen met een leuk tegeltje van Nora de Nas waarop een sleetje met twee kinderen dat voortgeduwd wordt door een vader (afb.1). Op zichzelf niet zo’n bijzondere voorstelling. Maar als we goed zien valt het op dat er een jaartal op staat, 1758. Waarschijnlijk is dat het jaar dat het tegeltje gemaakt is. Gedateerde tegels zijn zeldzaam en daarom zeker de moeite waard om vermeld te worden.
Schaatsers op tegels komen we in alle mogelijke situaties tegen. Het meeste komen zwierende figuren voor die van ons weg schaatsen en die we dus in de rug zien. Maar elke schaatser begon in die oude tijden met het onderbinden van zijn schaatsen. En natuurlijk komen we een enkele maal ook een tegel tegen waarop een figuur staat die bezig is zich onder te binden (afb.2 en 3). Wat ook een leuk tafereel is, is het onderbinden van schaatsen bij kinderen door vaders, maar zo’n tegel kwamen we tot nu toe niet tegen.

Vrij talrijk zijn de tegeltjes met kleine figuren, waarvan we hier nog twee laten zien (afb.4 en 5). Het ene tegeltje is amusant omdat er een mannetje met een slee opstaat waarop twee vaten liggen. Over de inhoud hoeven we niet te raden, getuige de kruik die hij in de ene hand houdt en waarin vermoedelijk geen melk zit maar iets sterkers. Het tweede tegeltje is voor de tegelkenner interessant door het afwijkende spinnetje in de hoeken. Dit soort spinnetje wordt soms een bijtje genoemd.

Nu nog drie tegeltjes met grotere schaatsers (afb.6, 7 en 8).Op afb.6 is een bekend ijstafereel afgebeeld, namelijk een vallende schaatser. Kijk uit, hij verliest zijn pet! Tot slot een tegel met een koek en zopie (afb.9), en een in het begin van de 20ste eeuw door de tegelfabriek Walraven in Utrecht gemaakt winterlandschapje, een voorstelling die sterk lijkt op tegels die 200 jaar eerder ook al gemaakt werden (afb. 10).

Onderschriften:
Afb. 1. Tegel met sleetje met figuren. Op het sleetje staat het jaartal 1758
Hoek: spin. Blauw 18de eeuw.

Afb. 2. Tegel met schaatser die zich onderbindt. Hoek: Wanli. Blauw. 17de eeuw.

Afb. 3. Tegel met schaatser die zich onderbindt. Hoek: ossenkop. Blauw. 17de eeuw

Afb. 4. Tegel met man met slee. Zonder hoekvulling. Blauw. Ca. 1700.

Afb. 5. Tegel met figuren met slee. Hoek: spin. Blauw. 18de eeuw.

Afb. 6. Tegel met vallende schaatser. Hoek: Franse lelie. Blauw. 17de eeuw.

Afb. 7. Tegel met schaatser. Hoek: spin. Blauw. 18de eeuw.

Afb. 8. Tegel met schaatser. Hoek: Wanli. Blauw. 17de eeuw.

Afb. 9. Tegel met koek en zopie. Hoek: spin. Blauw. 18de eeuw.

Afb.10. Tegel met winterlandschap. Hoek: ossenkop. Blauw. 20ste eeuw