Artikel KD34

IJswegenkaarten - Sportkaart Friesland reactie

Auteur Ron Couwenhoven

De ‘Sportkaart van Friesland’, die Matthy in KD33 beschrijft, had nog enkele bijzondere kenmerken. De kaart werd verstrekt in een rode map, die voorzien was van de tekst ‘Sportkaart van Friesland’ bewerkt door H.J. Kalt, Ambtenaar van den Rijks-Waterstaat. Uitgegeven vanwege de Friesche IJsbond en R. van der Velde (firma C. Noë Lz.) Leeuwarden.

Mijn exemplaar is een tweede herziene en verbeterde druk van 1902, waarin Kalt dus nog steeds als ambtenaar van Rijkswaterstaat wordt genoemd. Dit exemplaar is op linnen geplakt. De kaart is in vijftien secties verdeeld en deze zijn in rijen van vijf op het linnen geplakt. Hierdoor is het mogelijk de kaart zo te vouwen dat in het mapje steeds het gedeelte van de provincie, waar men zich bevindt, zichtbaar is. Zo kon het ook makkelijk meegenomen worden tijdens een schaatstocht. Aan de binnenzijde van het mapje is een mededeling opgenomen van de Friesche IJsbond. Deze luidt als volgt: Het doel van den Bond is verbetering der IJsverkeerswegen door geheel Friesland. De Bond bestaat uit een Centraalbestuur en 30 Kritebesturen. Het vereenigingsjaar loopt van 1 augustus tot ultimo juli. De jaarlijksche contributie bedraagt voor leden f. 1,- en voor donateurs minstens f. 2,50. Ieder die 18 jaar of ouder is kan zonder ballotage lid worden. Verzoek aan de houders deze kaart: Als ge een tocht op schaatsen maakt, steekt dan deze kaart in uw zak. Zij zal u een welkome
gids zijn. Voert uw weg langs plaatsen, waar de inrichting, of ’t onderhoud der banen te wenschen overlaat, of op andere gebied iets niet naar behooren is, raadpleeg dan aanstonds uw kaart, noteer in welke gemeente het is en geef van uwe bevinding schriftelijk bericht aan den Voorzitter van ’t Centraalbestuur. Zijn daarentegen de banen in deze of geene gemeente bijzonder te roemen, ook dan zal mededeeling daarvan ons aangenaam zijn. Het centraal bestuur van den Bond: S.H. Hylkema, voorz. H.J. Siervelt, secr. R. Bloembergen Ez, penn. T. Velstra G.W. Koopmans Mr. J.A. Stoop Jhr. H. van Baerdt van Sminia. Met potlood zijn de namen van W.J. van Ominia en H. van Sminia er nog bijgeschreven. Deze laatste is eigenaar van de kaart en het mapje geweest, dat nu in mijn bezit is. Hilco van Sminia schreef zijn naam en adres ook in het mapje. Het is dus wel opmerkelijk dat de tweede druk, die Matthy onder ogen kreeg, vermeld dat H.J. Kalt toen directeur van de Noord Friese Locaal Spoorwegmaatschappij was. In mijn tweede druk komt deze mededeling niet voor, zodat er van deze tweede druk dus ook weer twee verschillende versies gemaakt moeten zijn. Dit is wellicht te verklaren doordat de tweede druk tot 1925 in gebruik is geweest. In de herdrukken zullen dan geen wijzigingen in de kaart zijn aangepast, maar uitsluitend de verandering van betrekking van Kalt.

Auteur Matthy van Klaveren
Bovenstaande reactie van Ron is een waardevolle aanvulling op mijn stukje uit de vorige Kouwe Drukte, maar lokt ook weer een nieuwe reactie uit. Er zijn volgens mij geen meerdere versies van deze kaart gemaakt. De vermelding dat H.J. Kalt directeur was van de Noord Friese Locaal Spoorwegmaatschappij staat niet op de kaart en ook dat hij Ambtenaar van den Rijks-Waterstaat was staat niet op de kaart. Dit laatste staat alleen op het etui, maar …… in de LC (Leeuwarder Courant) van 17-10-1898 vraagt H.J.Kalt eervol ontslag aan bij den Rijks-Waterstaat, in de LC van 20-10-1898 wordt hij benoemd tot directeur van de NFLS en in de LC van 7-111898 wordt gemeld dat hem eervol ontslag wordt verleend bij Rijks-Waterstaat. Dit alles is dus 4 jaar voordat de nieuwe kaart verschijnt. Nu dacht ik eerst dat de kaart bij Ron door de eigenaar gewoon in de oude etui was gedaan, maar ik heb 5 kaarten weten te traceren en hiervan zitten er 4 in een etui zoals Ron aangeeft en 1 kaart zit in een rood etui zonder opdruk. Het verhaal aan de binnenzijde is alleen aanwezig in het etui dat Ron in zijn bezit heeft, misschien is dit er later in aangebracht. Het vreemde is ook weer wel dat op het etui niet vermeld staat dat het een tweede druk betreft. De vraag is nu, waren er nog oude mapjes of heeft men bij het maken van nieuwe mapjes vergeten de functie verandering aan te passen of …….. Misschien dat een later onderzoek nog weer eens duidelijkheid hier over verschaft, zodra ik wat meer weet kom ik hier op terug.

Een tweede reactie op mijn artikel in KD33 kwam van Jitse Hotsma en heeft betrekking op de kist. Hij is in het bezit van de kist van de Friese IJsbond die aan de waterkasteleins beschikbaar werd gesteld. Hieronder vindt u een foto van de sticker aan de binnenzijde van deze kist.

Inmiddels heb ik geconstateerd dat Gauke in zijn museum ook deze kist uitgestald heeft staan. De kist die Jitse heeft is van de zoon van de kastelein die hem destijds in ontvangst heeft genomen en die ook met name genoemd werd in de Leeuwarder Courant.