Artikel KD35

IJswegenkaarten – Haarlem en omstreken

Auteur Matthy van Klaveren

Op 25 februari 1907 vond de oprichting plaats van de IJsvereeniging Haarlem en Omstreken. Deze vereniging wordt goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 22 juni 1907 en niet zoals een afdruk van een brochure in het boekje Wanneer ijs en weder Haarlem dienen doet geloven op 22 januari 1907. Het boekje is uitgegeven ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de IJsclub voor Haarlem en Omstreken in 1994. De IJsclub is opgericht in 1869, dus 38 jaar voor de oprichting van de IJsvereeniging. In 1968 gaat de IJsvereeniging samen met de Hardrijdersclub Haarlem van de NVBHS (Nederlandse Vereniging ter Bevordering van het Hardrijden op de Schaats) op in de IJsclub voor Haarlem en Omstreken. Het doel der IJsvereeniging uit 1907 wordt in de brochure omschreven als ‘Doelmatige werkverschaffing op het openbare ijs en bevordering van gelegenheid tot het maken van ijstochten door aanleg van goede banen.’ In de brochure staat de Burgemeester van Haarlem, Jhr. Mr. W.B. Sandberg, als ‘Eere-voorzitter’ genoemd en de burgemeesters van zes omliggende gemeenten alsmede de Dijkgraaf Haarlemmermeer als ‘eereleden’. Ook het bestuur staat genoemd en een van de commissarissen is Charles Louis Francois Sarlet de Soiron (27 april 1864 - 25 maart 1945). Hij werd in 1902 geraadpleegd door het bestuur van de IJsbond Hollands Noorderkwartier, toen de eerste plannen voor het uitgeven van de ijskaart van de IJHN ter sprake kwamen. In het Haerlem jaarboek 1944 1945 staat naar aanleiding van zijn overlijden een ‘In Memoriam’ opgenomen. Sarlet was een bekende figuur in de wereld der journalistiek en in het plaatselijk verenigingsleven. Via een administratieve werkkring bij de firma Joh. Enschedé & Zonen deed hij in 1894 zijn intrede in de redactie van de Opregte Haarlemse Courant. Zijn functie van redacteur-verslaggever bracht hem in aanraking met vele plaatselijke organisaties, aan wier arbeid hij een werkzaam aandeel nam. Behalve bij de A.N.W.B., IJsvereeniging Haarlem en Omstreken, IJsbond Hollands Noorderkwartier was hij o.a. actief bij de commissie Koninginnedag, Volksbond tegen Drankmisbruik, Ned. Natuurhistorische Vereeniging en nog een handvol organisaties.

In de notulen van de bestuursvergadering van donderdag 23 november 1916 lezen we de volgende passage: ‘Het voorstel van den heer Sarlet, om een ijskaart van de omgeving van Haarlem te doen teekenen en drukken, vindt veel bijval. Onder levendige bijval van de vergadering neemt de heer Sarlet de uitvoering van dit werk op zich.’ In het jaarverslag van 1916-1917, dat in hetzelfde notulenboek is opgenomen en dat wordt voorgelezen in de Algemene ledenvergadering van 11 december 1917, kwam de volgende zinsnede voor: ‘Ons bestuurslid, de heer C.L.F. Sarlet heeft zich veel moeite gegeven om een kaartje samen te stellen en te doen drukken waarop de banen om Haarlem en naar de nabijgelegen gemeenten zeer overzichtelijk worden aangegeven. Dit kaartje is voor f 0,25 verkrijgbaar aan het bureau voor ijsberichten. Het feit dat verschillende daarvan zijn verkocht zal voor den heer Sarlet het bewijs zijn dat zijne werkzaamheden niet alleen voor medebestuursleden doch ook door het publiek op prijs worden gesteld.’ In dezelfde jaarvergadering legt hij zijn bestuursfunctie bij de IJsvereeniging Haarlem en Omstreken neer.

De litho van de kaart van de IJsvereeniging van Haarlem en Omstreken werd gemaakt door de firma Vernhout & Sluijters in Haarlem. Over de oplage heb ik geen gegevens kunnen vinden, maar waarschijnlijk is die niet al te groot geweest. Op dit moment is mij namelijk slechts één exemplaar bekend. De kaart is eenvoudig van opzet: de belangrijkste waterwegen, straat- en grindwegen zijn aangegeven plus de spoorwegen met de stations en uiteraard de steden en dorpen. De kaart is in de kleuren rood, blauw en zwart op een licht grauw/witgele ondergrond. Bijzonder aan de kaart vind ik dat er een stuk boven het Noordzeekanaal staat aangegeven. Het lijkt mij dat ook in strenge winters het Noordzeekanaal werd opengehouden en dat je daardoor geen tochten op de schaats vanuit Haarlem en omgeving kon maken naar het gebied boven het Noordzeekanaal. Wat mij bovendien verbaasde was dat niet de hele ringvaart staat afgebeeld. Leiden haalt de kaart ook niet, terwijl Leiden in die tijd toch een klein beetje het schaatsmiddelpunt van Nederland was. Waarom aan de bovenkant er niet iets vanaf en aan de onderkant iets erbij? De kaart had dan mijns inziens aan belangrijkheid gewonnen. Zowel de schaal als de windroos ontbreken ook op de kaart, maar Sarlet was dan ook geen cartograaf. Links onderaan staan nog wel zijn initialen C.L.F.S.

Je weet het natuurlijk nooit, maar ik acht de kans niet groot dat er van deze kaart nog exemplaren boven water komen. In een eerder overzicht heeft de werkgroep aangegeven dat de kaart uit 1910 afkomstig was; dit moet dus worden bijgesteld naar 1917.

 

Bronnen

1. Persoonlijke archieven van Ron Couwenhoven en Matthy van Klaveren

2. Haerlem Jaarboek 1944-1945

3. Notulenboek van de IJsvereeniging Haarlem en Omstreken

4. Wanneer ijs en weder Haarlem dienen, 125 jaar ijsclub voor Haarlem en omstreken.