Artikel KD 54

IJskaart Hammeniederung

Auteur Matthy van Klaveren

In het vorige nummer van Kouwe Drukte kwam al naar voren dat je in het noorden van Duitsland heel goed kan schaatsen als de winter wil toeslaan. Stond toen het gebied rond Berlijn in de schijnwerpers, dit keer wil ik het vizier richten op het gebied ten noorden van Bremen. Heinrich Maas schreef hierover het boek Das Schlittschuhlaufen in Bremen in Vergangenheit und Gegenwart. Helaas kon hij zijn boek niet geheel afronden, want hij stierf op 28 februari 1981 achter zijn lessenaar. Hans Paul Erling heeft zijn werk afgemaakt en er voor gezorgd dat het boek in dat zelfde jaar nog bij de drukker kwam. Heinrich Maas was voorzitter van de derde Bremer ijsclub die in 1954 is opgericht. Hij werpt in zijn boek een blik op het schaatsen van vroeger en nu, waarbij zijn aandacht vooral uitgaat naar het ijsvermaak door leden van zijn club. Nu ga ik het boek hier verder niet bespreken, want ik wil het hebben over de ijskaarten van dit gebied

De eerste kaart
Wanneer de eerste ijsvereniging is opgericht is niet meer te achterhalen, maar voor het jaar van beëindiging wordt 1892 aangehouden. Vijftien jaar later in 1907 ziet de tweede ijsvereniging het licht. Zij geven in 1925 een ijskaart uit. Het enige bewijs hiervoor is een kleine afdruk van deze kaart op bladzijde 41 in het eerder hierboven genoemde boek.

Tot op heden heb ik hiervan geen exemplaar kunnen achterhalen. Het is dus moeilijk om hierover veel te schrijven, maar vermoedelijk is het een vrij eenvoudige kaart geweest. In 1947 gaat de tweede Bremer ijsvereniging ter ziele.

De tweede kaart

Schijnbaar wordt het toch als een gemis ervaren dat er geen ijsclub meer is want nog geen zeven jaar later wordt de derde Bremer Eisverein opgericht. Heinrich Maas is vanaf het begin lid en voorzitter en het is goed mogelijk dat hij zelfs nog van de vorige club lid is geweest. Omdat hij in het boek de eerste kaart afdrukte is het niet ondenkbeeldig dat hij de bezitter van die kaart was. In 1957 wordt er besloten om voor de leden een nieuwe ijskaart uit te geven. De kaart wordt getekend door G. Schürer en vermenigvuldigd door lichtdruktechniek. Die methode werd vooral veel toegepast voor bouwtekeningen, een zogenaamde calque. De kaart is niet in kleur, maar heeft wel een fors formaat: 94 cm hoog en 76 cm breed. Hij heeft wel een legenda, maar geen windroos. De schaal is 1:33.333.

Op de kaart worden zelfs de bushaltes en treinstations weergegeven, wat natuurlijk erg makkelijk is als je schaatsmalheur krijgt of als je zonder eigen vervoer zit. Ook alle obstakels die je onderweg op de schaats tegen kunt komen worden weergegeven, zoals bijvoorbeeld sluizen, stuwen en bruggen. Ook de breedte van de waterwegen waarover de tocht gaat staan vermeld. Het zijn de riviertjes de Hamme en de Wümme die zeer prominent aanwezig zijn en die net onder de plaats Ritterhüde samenkomen en als de rivier de Lesum tien kilometer verder doorlopen om dan in de Weser te eindigen.

Fred de Vegt
Toch nog even terug naar het boek. Hierin staan een aantal schaatstochtjes beschreven en ook zijn er foto’s in opgenomen die een mooi beeld geven van het gebied. Sommige van die foto’s zijn gemaakt door Fred de Vegt, al jarenlang een trouw lid van onze verzamelaarskring. Als je dit boek nog wil aanschaffen let er dan op dat er een - weliswaar verkleinde (55 x 45 cm) - versie van de kaart los bij zit. Een originele grote kaart heb ik enige jaren geleden via Ebay kunnen verwerven. De kaart had ooit toebehoord aan Annelotte Clausen die in 1961 lid was geworden en in de ledenlijst op bladzijde 179 in het boek vermeld staat. Fred de Vegt is overigens in het zelfde jaar toegetreden zoals vermeld staat op blz. 184.

De Bremer Eisverein telde in 1981 ongeveer 400 leden, als ze allemaal een ijskaart hebben ontvangen dan kunnen we er zeker van uitgaan dat er minimaal 500 zijn verstrekt.