Artikel KD55

Water- en IJskaart “Princenhof”

Auteur Harry Karssies

In  het voorjaar (2015) brachten Niko Mulder en ondergetekende onze jaarlijkse dag door bij Aukje de Haan, waar we ons konden vergapen aan haar verzameling. Aukje heeft duidelijk wat met papier en onverwachts stuitten we op een bijzonder item, namelijk een topografische kaart van midden Friesland. Onze aandacht ging uit naar de in groot formaat gedrukte tekst: ‘ZOMER- EN WINTERSPORTHOTEL’ en ’s WINTERS CENTRUM VAN ECHT-FRIESCH IJSVERMAAK’. Een kaart die dus mede is uitgegeven voor de schaatsenrijder. Voor mij aanleiding om hier maar eens mee aan de slag te gaan. Zonder dat ik het wist, heeft Aukje ook de pen gepakt en zoals we in de vorige editie hebben kunnen lezen, denkt ook zij dat we hier te maken hebben met een kaart die verwant is aan de ijswegenkaarten. Beide artikelen zijn los van elkaar tot stand gekomen. Mijn schrijven is dus geen reactie op dat van Aukje.

Centraal op de kaart staat de ‘Princenhof’, een deel van het Nationaal Park ‘De Alde Feanen’. Het Nationaal Park is 4000 ha groot en is daarmee het grootste aaneengesloten natuurgebied van Friesland. ‘s Zomers een plek om te recreëren op het water, ‘s winters een bij uitstek geschikte locatie om er te schaatsen. Bekende tochten als de Princenhoftocht, Aldefeanentocht, Geatocht en niet te vergeten Jan Durkspoldertocht worden hier bij voldoende ijs georganiseerd. 

Achtergrond
Aan het doorgaande water naar Drachten, het Siegersdiep, staat het hotel ‘Princenhof’ in Eernewoude. Hier begint het verhaal van deze kaart. Piet Miedema, bakkerszoon uit Eernewoude, is een ondernemend man. Zijn vader en moeder overlijden vroeg waardoor Piet, op jonge leeftijd, samen met zijn zus de bakkerij voortzet. Zijn zus trouwt spoedig en besluit samen met haar echtgenoot te verhuizen naar Bergum. Piet blijft in de bakkerij in Eernewoude. In 1933 trouwt ook Piet met de Nij Beetster Teath Otter, de dochter van de kruidenier. Piet Miedema laat van zijn erfdeel een huis bouwen. Tot verbazing van de inwoners van Eernewoude laat hij het huis buiten het dorp zetten op een plek aan het Siegersdiep. Piet Miedema heeft plannen om Eernewoude meer op de kaart te zetten. Het toen nog geïsoleerde dorp dat voornamelijk uit vissers, rietsnijders en varenslui bestond, had in zijn ogen potentie om een toeristische plek te worden. In deze woning, genaamd ‘Wettersicht’, begint Piet een bakkerswinkel met een pension voor kanovaarders, zeilers etc. Dit pension werd in 1933 gebouwd. Zijn jonge vrouw runt het pension en de bakkerswinkel. Eind jaren dertig besluit Piet naast zijn woning een hotel te bouwen, hotel ‘Princenhof’. In 1939 wordt de bouw voltooid. In de winter weet Miedema zijn hotel ook rendabel te maken. Hij was de eerste in Friesland die de langebaan-koppelwedstrijden uitschreef. Met veel succes, maar tegen de zin van de Friese IJsbond, die dit soort wedstrijden verbood. In het hotel stond voor de schaatsenrijder de erwtensoep met worst klaar.

Piet Miedema (foto) is zich bewust van het belang van reclame en laat een folder drukken. Deze folder begint met de woorden ‘Eernewoude is een toeristendorp geworden. Hier is een royaal en vriendelijk hotel verrezen. Geen houten zomeroptrek, maar een huis dat stevig staat en binnen welks muren ’t goed is te vertoeven. Reeds van ver ziet men in het lage land de prachtige lijnen van het zacht bruine rieten dak’.

De folder is rond 1944 gedrukt. Anno 2015 staat op dezelfde plek nog altijd het hotel ‘Princenhof’ een rust- en logeerplaats voor de recreant.

De kaart
In 1941 wordt een topografische kaart gedrukt met het opschrift ZOMER- EN WINTERSPORTHOTEL “PRINCENHOF” EERNEWOUDE (FRIESLAND) TELEFOON 106. De term ZOMER- EN WINTERSPORTHOTEL wordt gebruikt tussen 1941 en 1944. Onderaan de kaart wordt het volgende vermeld:
 ZEILEN, ROEIEN, VISSCHEN, ZWEMMEN – s’ WINTERS CENTRUM VAN ECHT-FRIESCH IJSVERMAAK.

Een overzichtelijke kaart voor de water- en wintersporter. Het ontwerp van deze kaart was van Jan Otter. Otter was tekenaar, illustrator, kunstschilder en boekontwerper en werkte in opdracht van drukkerij Torenlaan. Otter was een autodidact, hij ontwierp jaren lang het affiche voor de jaarlijkse TT in Assen. Midden op de kaart een grote rode stip met daarin het hotel afgebeeld, het gaat hier tenslotte wel om PR. Vanuit het midden is in een straal van ongeveer 20 km de kaart bruikbaar voor de water- en wintersporter. Alle mogelijke slootjes en vaartjes worden bij naam genoemd. Wegen en spoor- en tramwegen worden in het rood aangegeven en al het water/ijs is in de kleur blauw gedrukt. Een inleg laat gedetailleerd de gebieden Saiterpetten en Prinsenhof zien. Zelfs de zomerhuisjes worden hierin bij naam genoemd. Op de achterkant een kaartje van hetzelfde gebied maar iets groter uitgewerkt. De eerste druk is voorzien van de tekst ‘s WINTERS CENTRUM VAN ECHT-FRIESCH IJSVERMAAK. Bij latere drukken ontbreekt deze tekst. In mijn zoektocht vond ik ook alleen de eerste druk in een kartonnen opbergetui, de latere drukken hadden deze etui niet.

H.C. van Dockum
Twee boeken heb ik gevonden die mij veel hebben verteld over Eernewoude en de Princenhof. Beide boeken zijn geschreven door H.C. van Dockum. Het ene boek draagt de titel ‘Wat anderen schreven over en in beeld brachten van het PRINCENHOF van den ouden tijd tot heden’, het andere ‘Hoe ’t groeide aan ’t onland’. In deze boeken wordt het leven in en rond Eernewoude beschreven. Met name is er veel aandacht voor Hotel “Princenhof” en zijn eigenaar Piet Miedema.

Gezien de grote aandacht die in beide boeken naar hem en zijn bedrijf uitgaan, lijkt het mij waarschijnlijk dat deze uitgaven ook in opdracht van Miedema tot stand zijn gekomen. In het boek ‘Wat anderen schreven over ...’ wijdt van Dockum vier hoofdstukjes aan de winter en het ijsvermaak. Hij benoemt hierin dat Eernewoude grote namen heeft voortgebracht als het gaat om hardrijders en -rijdsters. Opmerkelijk is dat de schrijver aandacht heeft voor de ijsherbergen in de buurt. Hij noemt de Froskepôlle, Rustenburg en Altenburg, alle ijsherbergen van naam. De schrijver spreekt zijn hoop uit dat ook hotel ‘Princenhof’ in dit rijtje mag komen staan. H.C. van Dockum is het pseudoniem van Hendrik Clewits, hoofdredacteur van de Provinciale Drentsche en Asser Courant. Op latere leeftijd begon Clewits met het schrijven van boeken en zelfs kinderboeken. Al zijn boeken zijn gedrukt bij uitgever/drukkerij Torenlaan in Assen, de drukker van de krant.

Piet Miedema verongelukt
Bij het verschijnen in 1945 van het boek ‘Wat anderen schreven over … ‘ van H.C. van Dokkum wordt op een apart inlegvel, voorin het boek, het volgende door de uitgever verwoord.

 

 

 

 

 

 

Details kaart:

- kaart is op geel papier gedrukt
- schaal 1 : 50000
- afmeting 53 x 43,5 cm
- jaar van uitgifte tussen 1941 – 1944
- uitsluitend eerste druk uitgegeven in een etui
- uitsluitend eerste druk tekst: ‘s winters centrum van Echt-Friesch IJsvermaak
- ontwerp: Jan Otter, Assen
- legenda; kompasroos; 2 x inlegkaartje
- uitgeverij Drukkerij Torenlaan Assen
- opdrachtgever P. Miedema, hoteleigenaar

Bronnen

1. H.C. van Dockum - Wat anderen schreven over en in beeld brachten van het PRINCENHOF van den ouden tijd tot heden – 1945

2. H.C. van Dockum - Hoe ’t groeide aan ’t onland - 1947 

3. Hedman Bijlsma, Wiebe Blauw - Het schaatsenrijdersland bij uitnemendheid - 2011 

4. Folder: Hotel ‘Princenhof’ (Piet Miedema) – 1941 

5. Matthy van Klaveren

6. Wikipedia