IJshockey

Algemeen

IJshockey is een variant van hockey die op ijs gespeeld wordt. De sport valt onder de "balsporten" maar de puck waarmee gespeeld wordt is geen ronde bal, maar een platte schijf van rubber, met een diameter van 3 inch (7,62 cm) en een dikte van 1 inch (2,54 cm). De spelers gebruiken een stick met een vrij groot plat vlak. Wel is het blad van de stick gekromd waardoor er nauwkeuriger en harder geschoten kan worden. Bij rechtshandige spelers (die de stick aan de rechterkant van het lichaam houden) wijst de uiterste punt van het blad naar links, bij linkshandige spelers is dit andersom.

Geschiedenis algemeen

Montreal wordt het meest genoemd als de plek waar ijshockey begonnen is, hoewel Kingston, Ontario en Halifax, Nova Scotia ook aanspraak maken op die titel. Er is echter een Nederlands schilderij van Hendrick Avercamp uit de 17e eeuw, waarop schaatsers te zien zijn die een golfspel spelen.

Toen Engeland in 1763 Canada veroverde op Frankrijk, ontwikkelden soldaten in Engeland een sport door hun kennis van hockey te combineren met de fysieke aspecten van wat de Mi'kmaq stam van Nova Scotia dehuntshigwa'es noemden (lacrosse) om de lange koude winters van Canada door te komen.

IJshockey is sinds de Olympische Spelen in 1920 in Antwerpen een olympische sport.

Canada werd in 2015 voor de 25e keer wereldkampioen, door Rusland te verslaan.

Geschiedenis Nederland

Volgens sommigen is IJshockey in Nederland ontstaan, maar daar zijn de meningen zeer verdeeld over.
Het bewijs zou zijn dat op schilderijen van oude Nederlandse meesters kerels op schaatsen met een stok tegen een bal slaan. Het gaat hierbij om het oude spel Kolf. Op geen van de schilderijen zie je 'ijshockeyers' die achter een bal aanjagen.

In Nederland werd voor het eerst in januari 1929 ijshockey gespeeld. Twee Belgische ploegen kwamen op de Haarlemse ijsbaan een demonstratie geven. Dat het juist Belgen waren was niet zo vreemd. België behoorde in die tijd tot de sterkste landen van Europa. Bijna niemand weet het, maar de Belgen behaalden in 1913 te München de Europese titel en werden in 1927 te Wenen tweede van Europa achter Oostenrijk.

Nadat de Belgen die demonstratie in 1929 gegeven hadden, was ijshockey in Haarlem populair. Er werd zelfs door scholenploegen gestreden om de Beynes-beker en de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond lonkte ook naar ijshockey. Maar ook aan die strenge winter kwam een einde.

In 1934 kreeg Nederland zijn eerste kunstijsbaan. Die lag aan de Amsterdamse Linnaeusstraat bij de gasfabriek. Op 6 september 1934 ontstond de Nederlandse IJshockey Bond. Jhr. P. J. Boogaert werd de eerste voorzitter.

IJshockey bloeide in de dertiger jaren. Verenigingen als de A.Y.H.C. in Amsterdam, het Haagse H.H.Y.C. (onderafdeling van de bekende landhockeyclub) en T.Y.S.C. in Tilburg werden populair.

De Nederlanders leerden snel. In 1935, een jaar na de oprichting van de Nederlandse IJshockey Bond, werd al deelgenomen aan de wereldkampioenschappen te Davos. De Oranjeploeg verloor toen maar met 4-0 van de Europese kampioen Zwitserland.

In 1950 won Nederland het vierlandentoernooi, dat in Amsterdam en Den Haag werd georganiseerd, vóór België, Frankrijk en Italië, maar daarna kwam de klad in ons nationale ijshockey. De kunstijsbaan in de Apollohal ging dicht en ook Tilburg werd gesloten, zodat alleen de H.O.K.Y. in Den Haag overbleef.

HYS HOKY bleef Nederlands kampioen tot 1969. In het seizoen 1969-1970 werd hun meer dan twintig jaar durende hegemonie doorbroken en legde de YHC Den Bosch beslag op de Nederlandse titel.

Bron: "Frans Henrichs over IJshockey", artikel op de website van de Nederlandse IJshockey Bond, door Frans Henrichs.

IJshockey in Nederland

IJshockey in Nederland wordt georganiseerd door de Nederlandse IJshockey Bond.

De sport telt (actieve) clubs in Alphen aan den Rijn, Amsterdam, 's-Hertogenbosch, Den Haag, Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Geleen, Groningen, Heerenveen, Leeuwarden, Leiden, Nijmegen, Tilburg, Utrecht, Zoetermeer en Hoorn.

Sinds het seizoen 2007/2008 worden vrijwel alle competities op landelijk niveau georganiseerd. Op seniorenniveau zijn dat de Eredivisie, Eerste Divisie, Tweede Divisie en Derde Divisie. De junioren zijn verdeeld in een 5-tal leeftijdscategorieën (U17, U14 en U12, welpen en mini's). De overige competities (recreanten, studenten) worden regionaal georganiseerd. In 2008 spelen 3 Nederlandse U20 teams (Dordrecht, Den Haag en Zoetermeer) samen met de Belgische eersteklassers om de Coupe der lage Landen.

Sinds 2005 is er geen aparte vrouwencompetitie meer. De Nederlandse (senioren) vrouwen spelen voornamelijk in de recreanten competities en in juniorenteams. Het nationaal vrouwenteam neemt in het seizoen 2008/2009 deel aan de reguliere competitie van 2e divisie.

In 2008 telde de Nederlandse IJshockey Bond ca. 2050 geregistreerde spelers.

Mondiaal neemt Nederland een plaats in de middenmoot in, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. De mannenploeg is sinds 1990 een min of meer 'vaste waarde' in de B-groep, die sinds 2000 luistert naar de naam 'Division I'. Hoogtepunt uit de geschiedenis van het nationaal team was de deelname aan de Olympische Winterspelen van 1980 in Lake Placid (negende plaats), en het wereldkampioenschap.

SBS6 is zondag 18 januari 2009 begonnen met het live uitzenden van ijshockey. Het programma werd door 78 000 mensen gevolgd.

Het Nationale vrouwenteam is Internationaal sinds 2010 aan een opmars bezig. Vanaf 2010 speelt het Nationale Team mee in European Womens Competition. Ook in 2011 wordt het team Wereldkampioen in Australië door o.a. een winnende golden goal van Julie Zwarthoed en uitstekend goalie werk van Claudia van Leeuwen. In 2012 werd de promotie gehandhaafd en in 2013 werd een zilveren medaille gehaald in een deelnameveld met enkele (ex -)top 10- landen.

In 2012 wist Julie Zwarthoed de eerste Nederlandse Olympische medaille in het ijshockey tot nu toe te winnen. Op de Jeugd Olympische Spelen in Inssbruck wist zij op het onderdeel Skills Challange goud te behalen. Haar shirt welk zij bij deze prestatie droeg werd in 2013 tentoongesteld in de wereldberoemde Hockey Hall Of Fame.

IJshockey internationaal

In 1885 werd te Montreal de 'Amateur Hockey Association of Canada' opgericht. Tijdens de oprichtingsvergadering werd het aantal spelers per team vastgesteld op zeven. In datzelfde jaar werd ook de eerste officiële ijshockeycompetitie ter wereld gespeeld.

Internationaal wordt momenteel georganiseerd ijshockey gespeeld in 68 landen, waarvan er 63 zijn aangesloten bij de in Zürich zetelende Internationale IJshockey Federatie. Onder de aangesloten leden bevinden zich enkele exotische landen als Brazilië en Thailand, waar slechts één club is ingeschreven. Onder auspiciën van de IIHF wordt elk jaar, zowel bij de mannen als de vrouwen, een wereldkampioenschap georganiseerd.

De sport is vooral 'groot' in Noord-Amerika, Rusland, Tsjechië, Slowakije, Scandinavië en Zwitserland. In Finland is het de belangrijkste volkssport, en is de ijshockeybond de sportbond met het grootste aantal actieve leden. De belangrijkste ijshockeycompetitie ter wereld is de Amerikaans-Canadese NHL. Het grootste deel van de internationals is actief in deze league, waar overigens ook iets andere regels gelden dan elders. Zo is er iets meer fysiek contact toegestaan en het speelveld is iets kleiner.

Spelregels

De spelregels voor ijshockey zijn niet overal hetzelfde. Het grootste deel van de wedstrijden wordt gespeeld onder auspiciën van de Internationale IJshockey Federatie (IIHF), Hockey Canada en USA Hockey. De laatste twee omvatten het meeste amateurijshockey in Noord-Amerika, de IIHF omvat het professionele en amateurhockey buiten Noord-Amerika. Elke bond heeft zijn eigen set spelregels. Daarnaast heeft de National Hockey League (NHL), de professionele Noord-Amerikaanse competitie, zijn eigen regels. De meeste regels zijn in hetzelfde, de verschillen zitten in de details. De regels van de IIHF wijken het meeste af. Dit komt vooral omdat het speelveld in Noord-Amerika smaller is dan daarbuiten. De afmeting in Noord-Amerika is 200 bij 85 voet, afgerond is dit 61 bij 26 meter, daarbuiten 60 bij 30 meter.

De onderstaande regels gelden voor alle organisaties.

Duur en spelers

Een ijshockeywedstrijd bestaat uit drie zogenaamde perioden van elk 20 minuten zuivere speeltijd. Dit betekent dat bij alle spelonderbrekingen de tijd wordt stopgezet. Het spel wordt gespeeld door twee teams. Naast de goalie mogen beide teams vijf spelers tegelijk in het veld hebben staan. Hiervan zijn er traditioneel twee verdedigers (rechtsachter en linksachter) en drie aanvallers (rechtsvoor, middenvoor en linksvoor). Er mag vrijwel voortdurend gewisseld worden. Ook spelers die eerder gewisseld waren kunnen weer terug het veld in. Op het hoogste niveau hebben teams hiertoe vier aanvals- en drie verdedigingslijnen ter beschikking, die doorgaans niet langer dan een minuut op het ijs blijven. Het aantal spelers waaruit een team mag bestaan, hangt af van de regels waaronder gespeeld wordt; bij de NHL-wedstrijden zijn er maximaal 18 spelers en 2 keepers (totaal 20) en bij de IIHF-wedstrijden, zoals de Olympische Spelen zijn dit er maximaal 20 spelers en 2 keepers (totaal 22).

Speelveld

Het speelveld is verdeeld in 3 zones, die -afhankelijk van de speelrichting van het team- het verdedigingsvak, het neutrale vak en het aanvalsvak worden genoemd. Deze verdeling is belangrijk omdat de toegang tot het aanvalsvak door een buitenspelregel (offside, zie onder) beperkt wordt. De bedoeling van het spel is om te scoren door de puck in het doel van de tegenstander te schieten. Een ijshockeydoel heeft een afmeting van 1,83 bij 1,23 m.

Doelman

De goalie mag de puck met alle onderdelen van zijn of haar bescherming tegenhouden. Hiervoor wordt vaak de zogenoemde "Butterfly"-stijl gebruikt. Hierbij laat een goalie zich op de knieën vallen en spreidt de onderbenen voor het lage deel van het doel. Met het bovenlichaam en de handschoenen worden dan de hoge schoten gestopt. Een goalie mag een puck vasthouden. Wanneer de puck langer dan 3 seconden vastgehouden wordt is er sprake van "freezing" en wordt het spel hervat middels een face-off.

Straffen

Een scheidrechter die het doelnet controleert

Hoewel bij ijshockey meer contact is toegestaan dan bij veel andere sporten zijn er regels om het spel in goede banen te leiden. Een straf bij ijshockey heet een 'penalty'. Penalty’s worden uitgedrukt in strafminuten. Voor lichte (minor) overtredingen krijgt een speler een tijdstraf van twee minuten.

• Bij een zwaardere overtreding wordt een "Major Penalty" van vijf minuten opgelegd aan het team.
• Bij een Game Misconduct Penalty moet de speler het ijs verlaten en is er geen verdere sanctie.
• Bij zeer zware overtredingen waar de intentie lijkt om de tegenstander te blesseren wordt een "match penalty" opgelegd. De bestrafte speler speelt niet meer mee terwijl een teamgenoot voor 5 minuten naar de strafbank moet.
• Bij het (meermaals) belagen van een wedstrijdofficial, zowel fysiek als verbaal, kan een "gross misconduct penalty" worden opgelegd. De overtreder speelt niet meer mee, maar mag wel direct worden vervangen.
• Tijdens een penalty heeft het niet in overtreding zijnde team een zogeheten powerplay of man-meer-situatie. Zodra er door het team dat een man meer heeft gescoord wordt mag de bestrafte speler terugkeren op het ijs, tenzij hij een straf van 5 of 10 minuten uitzit.

Een tijdstraf van 10 minuten kan opgelegd worden als aanvulling op een minor-penalty al naar gelang de ernst van de overtreding (bijvoorbeeld bodychecken van achteren of bodychecken tegen het hoofd, hiervoor wordt een minor penalty en een 10 minuten misconduct (letterlijk wangedrag) penalty opgelegd).

• Bij bepaalde overtredingen (een tegenstander van achteren aanvallen bij een breakaway, het gooien van een stick in de richting van de puck in het eigen verdedigingsvak of opzettelijk het eigen doel verplaatsen in de laatste 2 minuten van de reguliere speeltijd of gedurende de gehele overtime) kan er een penaltyshot worden toegekend. De nemer mag hierbij vanaf de middenstip vrij op de goalie van de tegenstander af schaatsen en één doelpoging ondernemen.

IJshockeybaan

Een ijshockeybaan is het speelveld voor ijshockey. Het is een rechthoekige ijsbaan met afgestompte hoeken en is ommuurd met een boarding van 1,22 meter hoog. In het Engels is een ijshockeybaan een rink.

Er is een verdedigende zone, een neutrale zone en een aanvallende zone. De verdedigende zone is het gebied tussen de blauwe lijn een de boarding waar de eigen goal staat. De neutrale zone is tussen de twee blauwe lijnen en de aanvallende zone het vak waar het vijandelijke goal staat. Een ijshockeybaan is 61 meter lang en 30 meter breed volgens de internationale regels. In de National Hockey League is de baan 26 meter breed. De neutrale zone is 15 meter lang. Aan de linkerkant zitten de spelersbanken, hierop zitten de ijshockeyers als ze niet op het ijs staan. Rechts staan de penaltyboxen, hierin zit een ijshockeyer als hij een penalty heeft gekregen. Tussen de penaltyboxen zit een scheidsrechterbox. Deze scheidsrechter bestuurt het scorebord en beslist dus wanneer de tijd stil ligt en wanneer de penalty is afgelopen. Achter de goals zijn ook nog scheidsrechterboxen. Hierin zitten de scheidsrechters die beslissen wanneer een doelpunt geldig is en wanneer niet.

Er zijn negen face-offplekken op het ijs: vijf in de neutrale zone, twee in de verdedigende zone en twee in de aanvallende zone. Op deze plekken wordt het spel hervat nadat het heeft stilgelegen. Voor de goal is de crease. Hierin mag de doelverdediger niet gehinderd worden door een speler van de tegenpartij. Ook mag een speler met een stick, schaats of lichaamsdeel het vak eerder betreden dan de puck.

De boarding is dan wel 1,22 meter hoog, in feite is hij veel langer. Veel stadions hebben de boarding verlengd met bijvoorbeeld plexiglas om de toeschouwers te beschermen tegen de puck en spelers.

Materiaal

IJshockey is een harde en soms gevaarlijke sport dus dragen de spelers de nodige bescherming: een toque, helm, scheenbeschermers, elleboogbeschermers, handschoenen, speciale ijshockeybroek en bodybeschermer (schouders, borst en schouderbladen). Dit is omdat lichamelijk contact is toegestaan en de puck hard is en zeer hoge snelheden kan halen (160 km/h is geen uitzondering).

De goalie is bij ijshockey compleet ingepakt. In de eerste plaats is dit natuurlijk om letsel te voorkomen maar de uitrusting heeft ook een functionele kant, namelijk het tegenhouden van de puck. Een goalie-uitrusting bestaat uit de volgende onderdelen:

Speciale schaatsen; deze hebben een ander "ijzer" dan spelersschaatsen en zijn verstevigd

Beenbeschermers; deze komen tot ongeveer halverwege het bovenbeen. Beenbeschermers zijn maximaal 25 cm breed en 10 cm dik.

Keepersbroek; kenmerkend is dat keepersbroeken dikkere beschermplaten hebben en vaak ook nog eens kniestukken aan de broek vast, deze zitten dan tussen het been en de beenbeschermer in en voorkomen dat de knie "bloot" ligt wanneer de goalie op de grond valt.

Borstpantser; deze bedekt niet alleen de buik, borst en voorkant van de schouders maar ook de armen tot aan de pols en in veel gevallen de rug(gengraat).

Blocker; deze handschoen wordt gedragen aan de hand die de stick vasthoudt. Hiermee kan een schot van richting veranderd worden.

Vanghandschoen; beschermt de gehele hand en een deel van de onderarm.

Keelbeschermer; beschermt de hals en zijkant van de nek. De keelbeschermer is gebruikelijk sinds in 1989 bij de goalie van de Buffalo Sabres (Clint Malarchuk) zijn keel opengesneden werd door de schaats van een tegenstander.

Helm; beschermt het hoofd en is voorzien van tralies om ook het gezicht te beschermen. Meestal staan er mooie tekeningen op, om de tegenstander te intimideren.

Bronvermelding

1. Wikipedia
2. "Frans Henrichs over IJshockey", artikel op de website van de Nederlandse IJshockey Bond, door Frans Henrichs.