Fiskars

Categorie	Schaatsenmaker
Naam	Fiskars
Geboren	∗ Finland
Overleden	† Finland

Beschrijving

De geschiedenis van het bedrijf Fiskars, dat nog altijd bestaat, voert helemaal terug naar 1649, toen er aan weerszijden van de rivier Fiskars bij Pohja in Zuid-Finland ijzerwerken werden opgericht. Aanvankelijk richtte men zich er uitsluitend op het grovere werk, zoals het omsmelten van ruwe ijzererts.

Pas in de vroege jaren 1830 begon men er messen, vorken en scharen te produceren1 en vermoedelijk vanaf het midden van de 19e eeuw ook schaatsen. In de omgeving van Turku (Åbo) werden schaatsen met stalen schenkels in die tijd fiskarsskridskor genoemd, maar het staat niet vast of deze naam verwees naar de maker (Fiskars) of de gebruikers (fiskars zijn vissers).

De schaatsproductie in Fiskars heeft onder invloed van de Engelsman Hill een nieuwe dimensie gekregen.

Edward Hill uit Sheffield was in 1840 aangetrokken als hoofd van de fijnsmederij in Fiskars en in zijn kielzog volgden een aantal vakbekwame Engelse metaalarbeiders. Onder leiding van Hill - die overigens geen goedkope jongen was en recht had op de helft van de nettowinst - werden de staalwaren fijner van kwaliteit en konden ze desondanks goedkoper worden geproduceerd. Het ging vooral om allerlei soorten messen en scharen, maar daarnaast werden er onder andere ook chirurgische instrumenten, notenkrakers en sleutelringen gemaakt. Messing waren zoals vijzels, kandelaars en bellen, werden onder Edward Hill gegoten in loden smeltkroezen.

Zijn eigen ontwerpen werden gestempeld met ‘HILL’, vervolgens met ‘FISKARS’ en tenslotte met een typenummer.
Het Nordiska Museum in Stockholm bezit een geheel metalen kunstschaats met het stempel ‘HILL FISKARS’.
Het was overigens geen eigen ontwerp, maar een aanpassing van de ingenieuze spring skate (veerschaats) uit 1831 van Rodgers, Sheffield (Engeland).

In 1862 stapte Hill over naar Herlin’s nieuwe ijzerfabriek in Helsingfors, het tegenwoordige Helsinki.
Ook na het vertrek van Hill heeft Fiskars de productie van dit model voortgezet, getuige vergelijkbare schaatsen in het museum van Fiskars, die alleen het stempel ‘FISKARS’ dragen.

Naast de ‘spring skate’ werden er ook hout-ijzeren schaatsen gemaakt.
Het traditionele model puntschaats lijkt het oudst. Deze kinder- of damesschaatsjes zijn gemerkt FISKARS. De voetstapel is circa 225 mm lang en de schenkel 5,5 mm breed. 

Kunstschaats no. 327 uit de museumcollectie van Fiskars heeft met de messing hak- en voetplaat typisch Britse trekjes. De achterkant van de doorlopende schenkel daarentegen is eigenzinniger van vorm en lijkt sterk op een vroege schaats van L.H. Hagen uit Noorwegen. De schroef, waarvan de kop in de schenkel ligt, gaat door de voetstapel en steekt er als hakpin bovenuit. Stempel: FISKARS. Circa 1860-1880? 

De lange schaatsen met doorlopende ijzers zijn vermoedelijk ook door Fiskars gemaakt. De bijzonder karakteristieke boeg ben ik bij andere makers niet tegengekomen. Deze toer- of raceschaatsen hebben een vioolvormige voetstapel en twee riemgaten. Ook hier weer een schroefkop-in-schenkel-verbinding. Ongestempeld? Circa 1870-1900?

Het Finse bedrijf Fiskars heeft zich in een later stadium ook aan de fabricage van hoge noren gewaagd.
Deze raceschaatsen vallen op door hun brede potten en puntige neus. De schenkel is met 12 klinknagels in de buis bevestigd. Mogelijke datering: circa 1890-1910?

 

 

Voor uitgebreide informatie periode 1850-1880 zie Fiskars
Voor uitgebreide informatie periode 1880-1900 zie Fiskars

 

Bron

Schaatsenmakers Scandinavië periode 1850-1880 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
Schaatsenmakers Scandinavië periode 1880-1900 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
 

Produktie

Vestigingsplaats	Pohja (Finland)
Periode	circa 1855 - 1880

Merktekens