Gerrit Nijdam

Categorie	Schaatsenmaker
Naam	Nijdam, Gerrit
Geboren	∗ IJlst / 22-6-1897
Overleden	† onbekend / 12-11-1981

Beschrijving

Gerrit Nijdam is de oudste zoon van Hotse Nijdam die een schaatsenfabriek in Akkrum heeft. Hij werkt van 1918 tot 1924 bij de Haagse politie. Het politiewerk bevalt hem niet, vooral omdat hij geen rijke mensen mag bekeuren. In 1924 gaat Nijdam terug naar Friesland, naar onder andere Sneek en Akkrum. Daar heeft hij mogelijk nog een tijd bij zijn vader in de schaatsenfabriek gewerkt. In 1925 treedt hij in dienst bij aannemer De Jong in Grou. Na een korte tussenperiode in Akkrum en Heerenveen (1928) gaat hij in 1929 in Oranjewoud wonen aan de Grintweg, thans Koningin Wilhelminalaan.

Hij betrekt een groot huis, waarin regelmatig pensiongasten ondergebracht worden. Dat is echter een bijverdienste, want Nijdam is in hoofdzaak aannemer/timmerman. Ook staat hij ingeschreven als fotograaf. Het fotograferen laat hij echter meestentijds over aan zijn vrouw. Zij maakt foto’s van personen in de bossen van Oranjewoud en voor hotel Tjaarda. Na 1930 begint Nijdam met het maken van schaatshouten. Hij wil een werkplaats achter het huis bouwen. Als de werkplaats er bijna staat, mag hij niet in gebruik genomen worden, omdat de heer Van Duyl, bewoner van het huis ‘Klein Jagtlust’ bezwaren maakt vanwege te verwachten geluidshinder. De eigenaren van de grond en van de panden van Nijdam, de familie Bieruma Oosting (bewoners van Oranjestein), bieden Nijdam onder gunstige voorwaarden een ander bouwterrein aan. De betonvloer van de eerste werkplaats blijft achter het huis liggen.

In 1935 wordt dan de nieuwe werkplaats in gebruik genomen. In de eerste jaren worden de ijzers van G.S. Ruiter in Akkrum betrokken. Als er tijdens een winter groter behoeftes is aan schaatsen, halen Nijdam en zijn oudste dochter per schaats de ijzers uit Akkrum. Ze rijden via het Sneekermeer met bossen schaatsijzers op de rug. Later wordt het schaatsstaal uit Solingen gehaald, waar Nijdam wederom met zijn oudste dochter naar toe gaat. Hij heeft dan inmiddels zelf een eigen smederij.

Omtrent het gebruik van de naam ‘Nijdam’ wordt in de jaren vijftig tussen Gerrit en zijn jongere broer Jan, die het bedrijf van hun vader in Akkrum voortzet, een juridische twist uitgevochten. Gerrit wint en het Akkrumer bedrijf neemt dan de naam N.S.A. (Nijdam Schaatsen Akkrum) aan. Het botert slecht tussen de broers. Medewerkers van Jan Nijdam controleren zelfs waar de pakketten met schaatsen door Gerrit Nijdam via Van Gend & Loos naar toe worden gezonden. In de loop der jaren werken zowel de broers Siemen als Klaas bij Gerrit Nijdam. Overigens heet Nijdam officieel alleen Gerrit Nijdam. De ‘H’ van vader Hotse heeft hij er later bij gezet. Het bedrijf in Oranjewoud is in de jaren dertig modern opgezet terwijl de nieuwste technieken worden toegepast. Eind jaren dertig maakt Nijdam een poos complete schaatsen voor J. Nooitgedagt uit IJlst. Op de schaatsen wordt in Oranjewoud al de naam en het etiket van Nooitgedagt aangebracht.

Nijdam maakt ook houten voor groothandel Reesink uit Zutphen, maar de laatste betaalt slechts een zeer scherpe prijs. Hij wil aanvankelijk maar ƒ 0,50 per houtje betalen, terwijl de kosten voor het maken van een houtje een verkoopprijs van ƒ 0.75 rechtvaardigen. Rond 1940 werken er ruim dertig mensen en worden er per dag soms wel meer dan duizend schaatsen gemaakt. Gerrit Nijdam adverteert dan met ‘Frieslands mooiste en lichtste schaats’.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vorderen de Duitsers de fabriek er metaal verwerkt wordt. Nijdam weet de vordering echter te voorkomen door een advertentie in de Nederlandse dagbladen te plaatsen, waarin hij aanbiedt klompen te repareren. Uit alle delen van het land werden kapotte klompen aangeboden. Als de Rüstungs-inspektion uit Den Haag komt controleren treft men er 8.000 kapotte klompen aan, die door het personeel worden gerepareerd. Daar kunnen de Duitsers geen bezwaar tegen maken. Nijdam haalt zich een tweede keer de woede van de Duitsers op de hals als hij de verboden advertentietekst ‘Wij houden Nederland op de been’ het land rondstuurt. De Duitsers maken bezwaar tegen het ‘Wij’.

Na de oorlog wordt de productie weer hervat. Het leerwerk wordt dan betrokken bij Th. Zandstra uit Sneek. Als smeden worden genoemd Gerrit Krikke en Bart Sytsma. Andries de Vries maakt in de jaren vijftig veel houten voor Nijdam. Het bedrijf wordt dan ‘schaatsen- en houtwarenfabriek’ genoemd. Het staal en het beukenhout zijn afkomstig uit Duitsland. Nijdam brengt ook metalen schaatsen in de handel onder de naam ‘Kondor’ en ‘DIPLOMA’. Na 1968 worden er geen schaatsen meer gemaakt. Het accent komt dan te liggen op de handel in schaatsen en andere (winter)sportartikelen. Zo verkoopt hij een hoge noor onder de naam ‘Nijdam Racer’. De handel vindt plaats via de werkmaatschappij Nijdam Sport BV Heerenveen tussen 1968 en 1979. Op 1 april 1979 wordt de Schaatsenfabriek Nijdam BV en Nijdam Sport BV overgenomen door Borsumij-Wehry uit Den Haag. De leiding van Nijdam Sport BV blijft in handen van mevrouw J. Woortman-Nijdam.

Na gemeentelijke herindeling in 1965 kwam de fabriek aan de Kon.Wilhelminaweg 32-34 te liggen in de - aan Oranjewoud grenzende - gemeente Heerenveen.

Bron

Van Glis tot Klapschaats (Wiebe Blauw), 2001
Aad van den Ouweelen, 2024
Frits Locher, 2024

Produktie

Type schaats	Alle Friese modellen, Houten kunstschaats, Schoonrijschaats
Vestigingsplaats	Kon. Wilhelminaweg 32-34 Oranjewoud
Periode	1937 - 1968
Reclame	Affiches, Catalogi, Etiketten

Merktekens