Lars Hansen Hagen

Categorie	Schaatsenmaker
Naam	Hagen, Lars Hansen
Geboren	∗ Noorwegen
Overleden	† Noorwegen

Beschrijving

Lars M. of H. Hagen, die rond 1840 was begonnen als geweermakersleerling, richtte op 4 november 1851 zijn eigen bedrijf op. Gjørtler (koperslager) Hagen leverde kleine gebruiksvoorwerpen van goede en solide kwaliteit binnen het eigenlijke vakgebied, waarmee vermoedelijk de geweerproductie werd bedoeld. Uit talrijke, vaak fraaie advertenties uit het begin van de jaren 1880 blijkt dat het maken van bøsse (jachtgeweren) lang de kernactiviteit is gebleven.

Daarnaast werden er producten zoals vistuig en schaatsen gemaakt. Jarenlang gebeurde dit voornamelijk handwerkmatig. Pas onder Hannibal Hagen, die in 1879 toetrad tot de firma van zijn vader, begon het bedrijf gaandeweg op steeds grotere schaal fabrieksmatig te produceren.

De naam L.H. Hagen & Co. werd mogelijk al vanaf dat moment gebruikt, maar duikt pas op in een advertentie in het Norsk Idrætsblad van 11 maart 1881.
Het bedrijf is op dat moment gevestigd op Kirkegaden 19 in Kristiania.

Grofweg kan worden gesteld dat alle schaatsen met het stempel ‘L.H. HAGEN’ van vóór 1880 en die met het stempel ‘L.H. HAGEN & CO.’ van na 1880 zijn.
Lars M. Hagen stapte in 1889 uit het bedrijf en overleed in 1897.

De houten kunstschaatsen uit het schaatsmuseum in Oslo met hoge, vrijwel doorlopende ijzers en platte krul zijn vermoedelijk naar Engels voorbeeld vervaardigd. Ze hebben een enigszins vioolvormige voetstapel met drie riemgaten en een pin op de hakschroef. Het stempel op de linker schenkel luidt: ‘L.H. HAGEN / CHRISTIANIA’. De letters in dit stempel ‘dansen’ enigszins. De C en de H van CHRISTIANIA staan bovendien nogal ver uiteen. Het geeft de indruk dat de letters afzonderlijk zijn geslagen, wat bij andere stempels niet het geval is. Daar komt nog bij dat ‘L.H. HAGEN’ niet schuingedrukt staat. Ik geloof daarom dat we hier te maken hebben met een vroeg model Hagen, wat ook strookt met de diepe geut in het loopvlak. 

Zoals een tweede stempel op hetzelfde paar aantoont, gebruikte Hagen aanvankelijk kennelijk staal van eigen bodem. ‘AALL & SON / STØRE STAAL’ verwijst naar de firma Jacob Aall & Son, die vanaf 1852 bestond uit twee ijzerfabrieken in Næs en Egeland, waar een imposant scala aan producten werd vervaardigd, van schaatsenstaal tot walviskanonnen. Dat kon overigens niet verhinderen dat het bedrijf in 1885 failliet ging.

Hagen kwam de kunstrijders onvoldoende tegemoet met hun modellen waarvan het hakijzer eigenlijk ongeschikt was om figuren achterwaarts mee te rijden. De kans om te blijven haken in een oneffenheid op het ijs was groot. 

Een andere mogelijkheid is dat de schaatsen door Aall of een andere maker zijn geproduceerd en dat Hagen er koud een verkopersstempel in heeft geslagen.

Die gedachte komt ook op bij een paar zwaar gehavende schaatsen die dubbel zijn gestempeld. Ze dragen zowel het merkteken ‘L.H. HAGEN / CHRISTIANIA’ als het beeldmerk van de firma Eduard Engels uit Remscheid (Duitsland): een krulschaats met een eikeltje op de punt. Leverde deze grote en gerenommeerde fabriek het schaatsenmakersstaal gestempeld en wel aan zijn kleinere Noorse vakbroeder, of was Hagen in dit geval de importeur en groothandelaar of verkoper van een kant en klaar product? De platte krul is prachtig vormgegeven en ook de achterkant van de schenkel valt op. Ze stammen waarschijnlijk uit de periode 1870-1880.

De schaatsen van L.H. Hagen uit deze periode lijken in veel opzichten op modellen uit Sheffield (Engeland) en Remscheid (Duitsland). Op basis van het stempel van Hagen mogen we concluderen dat ze alle drie van vóór 1880 zijn. Aangezien ze alle een tweede stempel hebben van een andere fabriek en we voor deze periode geen schaatsen kennen van Hagen zonder andermans stempel, moeten we ons afvragen of de firma Hagen hier terecht is opgenomen als schaatsenmaker. Mogelijkerwijs waren ze slechts verkoper van andermans producten.
In de periode 1880-1920 zullen we zien dat de firma Hagen zich wel degelijk wist te onderscheiden met eigen ontwerpen.

Nadat Axel Paulsen rond 1886 met de noor met buis en potten kwam, is Hagen & Co. al snel op de productie van dit model overgegaan.
In januari 1887 plaatst de firma Hagen & Co., die al jaren regelmatig had geadverteerd met allerlei jachtgeweren, voor het eerst een advertentie een eigen fabricaat van Paulsens (en vervolgens ook Werners) modellen voor kunst- en raceschaatsen.
De kunstschaatsen kwamen in diverse uitvoeringen, zoals we kunnen opmaken uit de catalogus uit 1905.

Blijkbaar heeft Hagen & Co. al in een vroeg stadium het gat in de markt gezien en flink geïnvesteerd in de productie van de moderne renschaats. Dat zou ze geen windeieren leggen: in ieder geval tot aan de Tweede Wereldoorlog zijn ze wereldwijd marktleider gebleven voor de noor.
De oude Lars M. Hagen trad in 1889 terug uit het bedrijf dat hij 37 jaar eerder had opgericht en sinds 1879 samen met zijn zoon Hannibal had geleid.
Zowel model Harald Hagen als model Paulsen wordt genoemd in een advertentie in Norsk Idrætsblad van 14 november 1891. Een week of vijf later afficheert Hagen zich als de oudste en grootste schaatsenfabriek in Noorwegen. 

Rond 1895 is de befaamde schaatsenmaker Zacharias Eriksen werkzaam voor L.H. Hagen & Co. Toen hij in 1898 terugkwam uit Groningen, waar hij kortstondig betrokken was geweest bij de Multiplex-schaatsfabriek, werd hij meteen weer aangetrokken door L.H. Hagen & Co., ditmaal als fabrieksleider.

Dit samenwerkingsverband heeft ongeveer vijf jaar geduurd, waarna Eriksen voor zichzelf is begonnen.

Van een aantal modellen kan niet met zekerheid worden gezegd wanneer ze in productie werden genomen, maar naar alle waarschijnlijkheid stammen de hieronder genoemde en afgebeelde schaatsen uit de periode 1880-1900.
Axel Paulsens model, Drageskøiter, Hockeyskøiter, Halvkunstløbskøiter en Skruskøiter.

 

Wordt vervolgd in periode 1900-1920.

Voor uitgebreide informatie periode 1850-1880 zie L.H. Hagen & Co deel 1
Voor uitgebreide informatie periode 1880-1900 zie L.H. Hagen & Co deel 2

 

Bron

Schaatsenmakers Scandinavië periode 1850-1880 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
Schaatsenmakers Scandinavië periode 1880-1900 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
 

Produktie

Type schaats	Metalen Noren
Vestigingsplaats	Kirkegaden 19 Kristiania (Oslo) (Noorwegen)
Periode	circa 1860 - 1920

Merktekens