Jaap Eden wielerdebuut 1893

Op 19-jarige leeftijd al ongehoord snel

Auteur Ron Couwenhoven

De Kampioen was het clubblad van de Algemeene Nederlandsche Wielrijdersbond (ANWB), de organisatie, die zich in de laatste decennia van de negentiende eeuw bezig hield met de organisatie van de wielersport en het rijwieltoerisme. Elk nieuwtje met betrekking tot de sport werd in het blad vermeld, zodat De Kampioen het orgaan in Nederland was dat elke liefhebber van de sport las en wielersport was in de jaren '90 van de negentiende eeuw veruit de populairste sport in het land.

Op 2 juni 1893 verscheen er een minuscuul berichtje in het blad. In slechts vier regels werd het debuut van Jaap Eden als wielrenner aangekondigd. De Haarlemmer was toen nog maar 19 jaar, maar hij leverde gelijk een ongehoorde prestatie:  'Jaap Eden belooft een eerste klasse rijder te worden. Voor een nieuweling op den weg heeft hij al een wonderstuk verricht. Hij is thans houder van het Nederlandschen 25 km-record op den weg in 45 minuten 6,4 seconden.'

Hij had de afstand dus afgelegd met een snelheid van 33,255 kilometer per uur. Dat was ongehoord snel. De wedstrijd werd op 22 mei in Utrecht verreden. Eden versloeg jac Siep en Cees Witteveen, die toen als de beste renner van Nederland werd beschouwd.

De Kampioen liep met dat bericht wel achter de feiten aan, want al op 30 april was Eden gestart in een voorwedstrijd voor het kampioenschap van Noord-Holland op de weg. Het werd gelijk een sensatie want Jaap klopte de bekende renner Henny van der Griendt. Het kampioenschap zelf werd op 14 mei verreden en ook daarin draaide het uit op een duel tussen Van der Griendt en nieuwkomer Jaap Eden. Dit keer was Van der Griendt de sterkste. Hij verslog Eden over 25 kilometer in 46 minuten en 24 seconden. Jaap eindigde zes seconden later.

Op 3 februari was hij lid geworden van wielervereniging De Kettinggangers in Haarlem en daardoor tevens van de ANWB, maar hij had bericht, 'dat hij niet aan wielerwedstrijden zou deelnemen.' Lang hield hij die 'belofte' niet.

Al op 30 april verscheen hij voor het eerst aan de start in een voorwedstrijd voor het Kampioenschap van Noord-Holland. Tot stomme verbazing van iedereen klopte hij Harry van der Griendt, één van de kampioenen van dat moment. Op 14 mei nam Harry revanche door het kampioenschap te winnen in de recordtijd van 46 minuten 24 seconden over de 25 kilometer. Jaap eindigde op 6 seconden als tweede, maar acht dagen later verpulverde hij Van der Griendt's gloednieuw record: 45.06,4. Hij klopte Jac Siep en Kees Witteveen, die toen algemeen als beste Nederlandse wielrenner op de weg werd beschouwd.

'Er werd hem een mooie toekomst voorspeld,' schreef George Hoogenkamp uit Baarn, toen één van de voornaamste promotors van de wielersport, twintig jaar later in zijn standaardwerk 'Een halve eeuw wielersport'.