Dagboek winterweer

Het jaar 2017

Auteur Ron Couwenhoven

De winter kondigde zich vrijdag 6 januari aan met een eerste ijsdag. Het kwik zakte in De Bilt naar vijf graden onder Celsius en kwam de hele dag niet meer boven nul. In Noordlaren en Gramsbergen werden onmiddellijk de tractoren met hun sproeiwagens in stelling gebracht in een poging de eerste marathon op natuurijs binnen te halen. Het was vergeefse moeite. Vierentwintig uur lang reden de ijsmakers van de clubs hun monotone rondjes, maar de summiere ijsvloer bereikte nooit de noodzakelijke drie centimeter dikte. Voor het zover was konden de moonboots en de winterjacks weer opgeborgen worden, maar half Nederland glibberde zaterdag 7 januari wel over de wegen: ijzel had toegeslagen.

Het serieuzere werk kondigde zich een week later aan.

Vrijdag 13 januari

Het KNMI zond banbliksems over het land: code oranje, code geel. Stormdepressies, aankondiging van binnen stromende kou uit centraal Europa in de volgende week. Over de grenzen was het al een paar dagen goed mis. De Duitsers worstelden met zware sneeuwval in Beieren. In de wintersportgebieden in Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk en Italië werden de weergoden geprezen: eindelijk sneeuw. Polen daalde het kwik op sommige plaatsen tot - 26 graden. Een aantal dakloze stakkers overleefde het niet. Op Kreta zagen de mensen voor het eerst sneeuw en op de Griekse eilanden werden duizenden vluchtelingen met nog meer ellende geconfronteerd. Tenten bezweken onder de sneeuwlast. Opvangkampen veranderden in kleffe modderpoelen. De winter raakte het zuiden en oosten van Europa ongenadig hard. In de Donau verscheen drijfijs en moest de scheepvaart worden stop gelegd. In Nederland viel tien tot vijftien centimeter sneeuw in het oosten en zuiden, maar de temperatuur bleef nog net boven nul.

Dinsdag 17 januari
Willem Hut trok met zijn boormachine door het land. Het gekwakkel had plaats gemaakt voor lichte tot matige vorst. Eelde had op een half graadje na strenge vorst: - 9,5 graden Celsius en bij vrijwel alle weerstations van het KNMI werd een ijsdag gemeten. Alleen in De Bilt zelf en op Schiphol kwam het kwik deze 24 uur boven nul. In De Bilt zelfs tot plus 1,3 graden, waardoor het één van 'warmste' plekken van het land was. Maar de ijsbaas van de Landelijke Technische Commissie Marathon had dus een drukke dag. Eerst ging hij naar schaats-en skeelerclub Haaksbergen. Resultaat na een nacht ploeteren: slechts twee centimeter ijs. Dat hadden ze Willem ook wel telefonisch kunnen meedelen. Vervolgens naar Arnhem, waar de ijsclubs Zwanenburg en Thialf de handen in elkaar hadden geslagen. Ook daar groeide de ijsvloer nog geen drie centimeter. De boor schoot er zo door heen, maar een flinke stamp op het ijs had ongetwijfeld ook wel een negatieve test opgeleverd. Van Arnhem reed Hut spoorslags naar Noordlaren en daar kwam witte rook uit de schoorsteen bij ijsclub De Hondsrug. Vier jaar nadat Bob de Vries en Mariska Huisman er wonnen kreeg Noordlaren de eerste natuurijswedstrijd weer op zijn baan. Het was gelijk groot alarm in het dorp. Het gemeentebestuur besloot speciale maatregelen te nemen om woensdagochtend stroom publiek in goede banen te leiden. Het was al de vijfde keer dat het dorp de primeur van de natuurijscompetitie had.

Woensdag 18 januari
Nederland beleefde een nieuw meteorologisch fenomeen: nevelsneeuw! Ik had er nog nooit van gehoord, maar volgens Weeronline was het sneeuw die ontstond doordat neveldruppels bevroren en in sneeuw veranderden. Het westen en midden van het land werden er mee geconfronteerd. De nevel belemmerde wel zware vorst, maar deze woensdag werd wel een ijsdag met overdag matige vorst. Zo'n 4000 fans trokken naar de ijsbaan in Noordlaren, waar de natuurijsspecialisten gelijk hun hart ophaalden. Lisa van der Geest, een week eerder eerste op kunstijs in Rotterdam, won bij de vrouwen. Simon Schouten was de sterkste bij de mannen. Alle twee wonnen ze een jaar eerder grote wedstrijden in het buitenland. Twee uur na de wedstrijd waren de live-beelden van de NOS op internet al meer dan 100.000 keer bekeken!

Midlaren en Wierden hadden ook een primeur. De natuurijsbanen in deze dorpen gingen open. In Ankeveen stapte de bekende inspanningsfysioloog Jos Geijsel op het hevig krakende ijs voor het oog van de camera van rtv Noord-Holland. 'Het kan best,' vond hij en hij genoot van de prachtige natuur om hem heen.

Donderdag 19 januari
Geïnspireerd door Jos Geijsel verschenen er meer schaatsenrijders op de ijsbanen van de Ankeveensche IJsclub. Gevolg: een nat pak en alarm bij de brandweer die de waaghals mocht redden... KNSB-voorlichter Huub Snoep had het er maar druk mee. De hele dag rinkelde de telefoon. Steeds weer moest hij antwoorden op obligate vragen van verslaggevers: 'Nee, het kan nog niet. Voor schaatsen op open water zijn wel een paar nachten met - 10 nodig.' Alsof we dat niet wisten, maar ja ... we leven in Nederland en een beetje vorst zorgt daar nu eenmaal onmiddellijk voor Groot Alarm. Het weer kwakkelde gewoon verder: 's nachts een beetje vorst. Overdag een beetje dooi.

Vrijdag 20 januari
De toestand in Nederland was onveranderd. In Techendorf aan de Weissensee waren de eerste vrijwilligers van de stichting Alternatieve Elfstedentocht gearriveerd. Het vriest midden op de dag 5 graden. De komende nachten wordt strenge vorst tot - 15 graden Celsius verwacht, maar als dinsdag de eerste 200 kilometer toertocht wordt gereden, worden er overdag temperaturen rond het vriespunt verwacht. De ijsvloer was in het oostelijke deel van het meer al rond 20 centimeter en in het westelijke deel zelfs 30 centimeter dik.
 

Zondag 22 januari

In Ankeveen werd het zo druk dat de gemeente besloot verkeersmaatregelen te nemen. Het bestuur van de ijsclub Ankeveen stak snel de koppen bij elkaar en besloot dat de kantine bij de ijsbaan in de Ankeveensche polder gesloten bleef. David Pos meldde: 'We hebben de baan met linten afgezet. De ijsdikte varieerde van 7 tot 9 centimeter. Veel te weinig om open te gaan, omdat we dan duizenden schaatsliefhebbers zouden trekken. Nu waren het er honderden. En er zijn er heel wat door gezakt.'

Dat was op deze mooie schaatsdag ook op andere plekken in het land het geval. Op het ondergelopen land van bij Rieptsjerk in Friesland was het al dagen een komen en gaan van rijders. Op de Oostvaardersplassen werd ook gereden. In de Zaanstreek was het grote meer het Zwet bij Wormer een trekpleister. Net zoals de lange en diepe Nauernasche Vaart.

De KNSB waarschuwde voor de zoveelste achtereenvolgende dag voor het schaatsen op open water, maar het waren waarschuwingen voor dovemansoren.

Maandag 23 januari
De wind draaide weg uit het oosten, waardoor de temperatuur omhoog ging. 's Middags dooide het in het hele land, maar 's ochtends debuteerde de pas 23 maanden Kiano Breuker op schaatsen op het baan van ijsclub Sankt Moritz aan de hand van zijn moeder. Na een half uurtje had hij het wel bekeken. Overal in het land stoorden liefhebbers zich niet de welgemeende adviezen van weergoeroe's en KNSB-bobo's om toch vooral niet op open water te schaatsen. Menig schaatser zakte door het veel te dunne ijs. Het beroemdste slachtoffer was Harm van der Pal, voormalige kernploeglid en hoofdredacteur van ProSkating. Hij zou even een rondje over het pikzwarte ijs van het Tjeukemeer maken, maar ging er tot zijn nek toe door. Zijn dochter trok hem weer op het droge. Die verdient dus wel een gouden medaille van het Carnegy Heldenfond!

Dinsdag 24 januari
Ver weg op Weissensee bij Techendorf in Oostenrijk ging de eerste van drie Alternatieve Elfstedentochten voor toerrijders van start. Sjaak Schuitemaker uit Andijk en Co van Bueren uit Schagen reden na 7 uur 27 minuten en 28 seconden door de finish: tempo 28,8 kilometer per uur.  Er lag een ronde van ruim 16 kilometer. Voor het eerst sinds jaren kon er weer op het grote meer geschaatst worden. Sjaak had het zaakje in de dagen er voor goed verkend. Hij was lyrisch: 'Als je ’s middags over het ijs  loopt, hoor je het knallen. Het is zo sterk, het knelt, het kruit. Als een soort bodybuilder in een strak hemdje: het water zet uit en moet ergens heen. Dan hoor je het ijs spreken. Fantastisch!'

Maar een dag later genoot hij er dus het kortste van, van alle deelnemers aan de 200 kilometertocht: hij kwam als eerste over de eindstreep.

Het wintertje met zijn nachtvorsten was in Nederland voorbij. Het Hellmangetal - de optelling van de de gemiddelde negatieve temperaturen - stond op 31,7 graden. Daarmee was 2016-2017 goed voor de 80ste plaats op de lange lijst van winters sinds 1901, maar nog steeds de kwalificatie zeer zachte winter niet ontstegen.
 

 

 

Donderdag 16 februari
Even leek het er op dat de winter zou terugkeren. Vanaf 5 februari volgde er een week vol nachtvorst en zelfs nog twee ijsdagen. Maar het was allemaal te weinig. Schaatsen op open water was er niet meer bij.