Elfstedentocht: drie maal over het IJsselmeer

 

In de 20ste eeuw groeide de Elfstedentocht in ons land uit tot dè sportwedstrijd van de eeuw. Misschien wel, omdat deze aansprekende sportgebeurtenis slechts vijftien keer kon worden verreden. In die vijftien tochten balde zich alles samen wat schaatsenrijden in Nederland tot zo’n uniek wintervermaak maakt: felle kou, snerpende wind, dooi, onbegaanbare stukken ijs, sneeuwstormen en de onbarmhartige afstand van 200 kilometer.
Drie maal trok de Elfstedentocht over het IJsselmeer: in 1947, 1963, én, bij velen veel minder bekend, in 1986.
Alle drie de keren betrof het het stuk ‘zee’ tussen Hindeloopen en Workum, een afstand van ruim drie kilometer.

1947
De eerste keer dat de Elfstedentocht het IJsselmeer over moest, was in 1947 tijdens de achtste officiële Tocht der Tochten. Het was de Tocht, die de meeste ophef zou veroorzaken. De nummers 1, 2, 3 en 4 werden gediskwalificeerd. Nummer 5, Jan W. van der Hoorn uit Ter Aar, werd weken later tot winnaar uitgeroepen.
Vanwege het slechte ijs tussen Hindeloopen en Workum moesten de rijders bij Hindeloopen buitenom naar Workum. Het waren Joop Bosman en Jaap Wijnia die als eersten bij Hindeloopen de haven uitreden de ‘zee’ op. Kort daarachter zaten Henk Schueler, Klaas Schipper en Dirk van der Duim. Het ijs was spiegelglad, maar er lag veel zand, waardoor er veel valpartijen waren. Het traject was met vlaggen goed afgebakend. De wind was fel, maar scheen de rijders niet te deren. Zij koersten aan op de ‘Theebus’ van Workum. De sterke Schipper bereikte als eerste de zeedijk bij Workum en werd daar op de rug van een ‘helper’ naar boven gedragen.

1963
Was het stukje IJsselmeer in 1947 gewoon een ‘stukje’ ijs van de Elfstedentocht, zestien jaar later ondernam de latere winnaar Reinier Paping op ‘zee’ zijn eerste poging om weg te komen. Vooral de manier waarop Paping de dijk bij Workum beklom maakte indruk. Op datzelfde IJsselmeer verspeelde Aad de Koning, één van de vijf van het Pact van Dokkum uit 1956, zijn kansen door een zware val. De kopgroep van twintig man werd in ieder geval uiteengereten, waarna Paping eenmaal terug over de dijk net buiten Workum op de trekvaart naar Parrega met succes alle registers opengooide.

1987
Minder bekend is dat de Elfstedentocht ook in 1986 over het ijs van het IJsselmeer is getrokken. Dat gebeurde pas diep in de middag, toen winnaar Evert van Benthem al lang en breed binnen was. De organisatie vertrouwde het ijs tussen Hindeloopen en Workum niet helemaal, en had, in geval van nood, al een reserve, gecontroleerde route uitgezet over het IJsselmeer. De staart van de toerrijders moest uiteindelijk de ‘zee’ over. In Hindeloopen werden de tochtrijders aan het eind van de Zijlroede bij gemeenschapscentrum Foeke het IJsselmeer opgeleid. Hoewel ver in de middag heeft een aantal van die toerrijders uiteindelijk ook Leeuwarden nog gehaald.