50 jaar Zaanse IJskronieken, de strenge en zeer langdurige winter van 1946/47

De winter van 1946/47, december

Karaktergetal:         - 343  )x
Aantal ijsdagen:          48  )xx
Aantal vorstdagen:      82  )xxx
Tijdsduur:                van 14 december - 16 maart
Zware sneeuwval in februari en begin maart

)x      negatieve temperatuursom volgens methode Helmann. Het karaktergetal is slechts overtroffen door de winter van 1789;
         het bedroeg  toen - 359
)xx    Ook het aantal ijsdagen wordt eveneens alleen overtroffen door de winter van 1789, met een totaal van 49 ijsdagen.
)xxx  Zowel het karaktergetal als het aantal ijs- en vorstdagen van deze winter hebben betrekking op De Bilt.
         ( gegevens brief K.M.N.I. De Bilt d.d. 28 maart 1947)

 

DRIE MAANDEN lang heeft de barre winter van 1946/47 geduurd. En hoewel er in deze drie maanden geen uiterst lage temperaturen voorkwamen (op 21 december vroor het - 15 C., terwijl in januari 1942 - 25 C. werd geregistreerd) tòch behoort deze winter tot een der strengste van de laatste eeuwen, juist om zijn zeer langdurige aard en .... het groot aantal ijsdagen.
Ondanks een aantal dooidagen in januari is de periode onafgebroken vorst bijzonder lang geweest, (22 januari - 25 februa­ri, slechts op 2 en 3 februari kwam de maximum temperatuur iets boven het vriespunt).
Alleen al in de maand februari bedroeg het aantal ijsdagen 24, dit is het grootste aantal gedurende februari sedert 250 jaar!
Dag en nacht bleef de temperatuur dus in die dagen onder het vriespunt en wanneer men constateert dat het totaal aantal ijsdagen 48 bedroeg, dan blijkt hieruit met welk een strengheid deze winter regeerde.
Aan de hand van mijn dagboek volgt nu de volledige beschrijving.

1 december
Opnieuw gaan we "de winter in" en vele mensen vragen zich ook nu weer met meer dan gewone belangstelling af, hoe het verloop van de komende winter zal zijn. En dat is geen wonder, want hoewel het nu al bijna twee jaar vrede is - zo zullen we het tenminste maar noemen - blijft het in de wereld een chaos en menigeen heeft zich de na-oorlogse tijd anders voorgesteld.
Toch gaat de opbouw in ons land gestaag verder z'n gang, maar het woningtekort blijft nijpend. Ook het kleding- en brand­stoffen vraagstuk is nog lang niet opgelost en zo heeft een ieder nog zijn eigen zorgen. We zullen weer zuinig moeten stoken in een kamer, maar in vergelijking met de geteisterde gebieden, waar in sommige gevallen de ruiten nog niet eens hersteld zijn, mogen we beslist niet klagen!
Integendeel, ons gezin werd op 13 augustus verblijd met de geboorte van een dochter, Annette Marion genaamd en dat betekent voor ons een extra zonnetje in huis! Zij is dus een zomerkind en ik vraag mij af, of ze t.z.t. nèt zoveel interesse voor de winter zal hebben als haar vader!

Want die interesse voor het weer verflauwt bij mij nooit. Het K.N.M.I. te De Bilt verzorgt nu voor de radio uitgebreide "weerpraatjes" en wie deze goed volgt, zal daar zeker geen spijt van hebben. De voortreffelijke weerberichten van tegenwoordig zullen het ons wel vertellen, soms zelfs één of twee dagen van tevoren en daar wachten we dus maar op!

14 december
FELLE VORSTINVAL OP 14 DECEMBER 1946
Vanochtend is de wind naar het Oosten gedraaid en tegen de tegen de avond begint het al flink te vriezen. "De Bilt" had ons de komst van de winter al voorspeld en we kunnen waarschijnlijk een flinke vorstinval tegemoet zien, want in vrijwel geheel Europa is het behoorlijk koud. Er staat ons wat te wachten!

15 december
In de nacht van zaterdag op zondag heeft het al streng gevroren, nl. - 10 C. Ook overdag komt de temperatuur niet boven het vriespunt, het is dus de eerste ijsdag vandaag. Er waait een harde Oostenwind, de hemel is geheel onbewolkt en alle factoren zijn aanwezig voor aanhoudende, strenge vorst. De overgang naar dit koude weer is zeer groot: alle sloten in het binnenveld liggen al dicht en vannacht zullen de grotere wateren eveneens bevriezen.

16 december
Ook in de afgelopen nacht heeft het weer streng gevroren, nl. - 11 C., terwijl het overdag nog kouder is dan gisteren. Tweede ijsdag. Het IJsselmeer is al dicht gelopen, hoofdzakelijk met grondijs; zeilvaart is niet meer mogelijk, slechts grote stoom- of motorboten kunnen. vandaag misschien nog overkomen. In twee dagen tijds ondervindt de scheepvaart dus al geduchte hinder van Koning Winter.
Eveneens werden er vandaag al vele ijsbanen geopend, o.a. de verlichte ijsbaan van ijsclub "Lambert Melisz." aan het Zuideinde te Westzaan. In het binnenveld werd zelfs al geschaatst, maar er zijn ontzettend  veel wakken, veroorzaakt  door de  harde wind. Zaterdag nog geen ijs te zien en maandag al op de schaats: ik herinner me niet, dat het ooit zo vlug is gegaan! Morgen hoop ik ook de schaatsen onder te binden, vandaag had ik daarvoor geen gelegenheid. Om acht uur 's avonds vriest het - 8 C. en de weersverwachting luidt: strenge vorst.

17 december (dinsdag)
Voor het eerst weer op de schaats
Na een vorst van - 8 à - 10 C. kon ik vandaag de schaatsen weer onderbinden om even het ijs te verkennen. Voor het merendeel is het grondijs, maar toch goed berijdbaar en al zeer sterk. Wan­neer men al onder de bruggen door kan rijden, bewijst dit wel iets, dat is alleen mogelijk met enige dagen strenge vorst. De wind waait nog steeds krachtig uit het Oosten en we noteren vandaag al de derde opeenvolgende ijsdag van dit seizoen. Op de schaats reed ik nu weer naar de fabriek, dat is vanouds traditie, wanneer het ijs sterk genoeg is.

18 december (woensdag)
Alweer - 9 C. vorst en overdag eveneens onder het vriespunt, 4e ijsdag. De vorst zet echter door, dat is uit alles op te maken. Overal wordt nu schaatsen gereden morgen zullen ook wij het er eens van nemen en proberen om Marken te bereiken. Deze tocht hebben we sinds 1940 niet meer gemaakt en ik ver­heug me er bij voorbaat bijzonder op!
Vanavond heb ik voor het eerst sinds zeven jaar, weer op een verlichte ijsbaan gereden, nl. die van IJsclub "Lambert Melisz" aan het Zuideinde. De baan was prima verzorgd en goed verlicht, dat is voorzitter Kesselaar en zijn mannen wel toe­vertrouwd! Maar een baan blijft voor mij een baan, de echte tocht-lief­hebber verlangt naar wat anders en dat zal dan hopelijk morgen gebeuren.

19 december (donderdag)
Tocht naar Marken
Ideaal schaatsweer: weinig wind, Z.Z.O. en slechts - 3 C. vorst. Het is vandaag een dag geworden, die wij niet licht zullen vergeten; na vijf dagen en nachten onafgebroken vorst was het al mogelijk om een tocht naar Marken te aanvaarden en zo zijn we - dat wil zeggen mijn broer M.J. Grootes, G. Dil Sz., K.C. Krom, G. Berends en ondergetekende, allen werkzaam bij de firma Grootes - er op uitgetrokken om onze eerste ijstocht van deze winter te gaan maken, om er eens echt "uit" te zijn en te genieten, zoals dat alleen op een ijstocht mogelijk is.

Om 8.30 uur reden we weg en via Oostzaan, den Ilp efl Ilpendam bereikten we Monnickendam al om 10.30 uur. Het ijs was prachtig maar enige wakken noopten toch wel tot wat voorzichtigheid, het blijft nu eenmaal altijd goed uitkijken op het ijs!
Vanuit Monnickendam stapten we over op de Gouwzee, het was daar roffelig "warme-benen-ijs", een bekend verschijnsel op de Gouwzee, maar een goed uur later kwamen we  toch op het eiland aan. Natuurlijk even bij Sijtje Boes geweest en daarna naar Hotel de Jong, waar de "snert" zo goed smaakte, dat we de ver­leiding van een tweede bord niet konden weerstaan!

Het was intussen al een uur geworden en werd het tijd om de Gouwzee weer over te steken. Het was daar overigens nog niet druk en dat kan ook niet anders, omdat het ditmaal zo heel snel gegaan is, de mensen moeten er nog aan wennen!
Vanuit Monnickendam reden we met de wind in de rug naar Edam. Daar moesten we afbinden, maar spoedig stonden we weer op het ijs en reden vervolgens langs de ringvaart naar Purmerend. Opnieuw overgebonden en de ringvaart naar het Kalfweer opge­zocht. Om 4.45 uur waren we nabij de Juliana-brug - nog éénmaal overbinden voor het laatste ritje en om 5.15 uur arriveerden we weer in Westzaan.
Het is een pracht van een tocht geweest en hebben voor het eerst na vele jaren, écht ouderwets van het ijs geprofiteerd!

Intussen was dit al de vijfde ijsdag van deze winter, want, hoewel het niet meer hard vriest, bleef de temperatuur toch nog net onder het vriespunt. 's Avonds is de wind O.Z.O. en het vriest een paar graden. Aan de voorbereidingen van de Elfste­dentocht wordt achter de schermen hard gewerkt, a.s. zaterdag wil men de Elfmerentocht houden.

20 december (vrijdag)
Nog steeds felle vorst tot - 9 C. en ook vandaag is het weer een ijsdag, de 6e achtereen volgende en het is weer veel kouder dan gisteren; de komende nacht verwacht De Bilt zeer strenge vorst, maar het schijnt dat de invloed van Oceaan-depressies vóór a.s. zondag in kracht zullen toenemen, er bestaat ook kans op sneeuw. De Elfstedentocht is inmiddels al vastgesteld en wel op zaterdag 28 december a.s. Dat lijkt me wel wat erg laat en ik geloof niet, dat het er van zal komen, maar men kan nooit weten! Als het zo is, hopen mijn vriend Veenis en ik weer van de partij te zijn......
's Avonds om tien uur vriest het al - 10 C.

21 december (zaterdag)
Het vroor hier in de afgelopen nacht maar liefst -14 C. en op andere plaatsen in ons land zijn er zelfs temperaturen van - 16.C. geregistreerd. Ook overdag zeer koud tot - 5 C., het is de 7e ijsdag aan het begin van de officiële winter ...
Vanmiddag heb ik lekker geschaatst in het Westzijderveld,waar het zeer druk was. Eerst met Arnold op de Slee, dat vond hij prachtig, vooral wanneer we onder de bruggen door gingen! Hij wilde zelf ook al schaatsenrijden, maar hij is pas drie jaar en dat vind ik wel een beetje te jong, we zullen het volgend jaar maar eens proberen.
Hoewel de weersverwachtingen voor morgen niet bijzonder gunstig zijn, rekenen we toch op een IJs-zondag en hopen een mooie Dorpentocht te maken. Maar er zit sneeuw in de lucht, we zullen het eerst nog even rustig afwachten.

22 december (zondag)
Eerste IJs-zondag. Nederland op de schaats. 8e ijsdag, guur weer. Harde Zuidelijke wind.
11e Dorpentocht door Noord-Holland.
Het is vandaag weer zo'n echte, ouderwetse IJs-zondag geworden, zoals wij ons die vóór de oorlog nog goed herinnerden. Overal werd geschaatst en het is welhaast vanzelfsprekend, dat de liefhebberij daarvoor nog ruimschoots aanwezig was, hoewel velen pas vandaag voor het eerst op de schaats stonden.

De zéér actieve IJsbond "Hollands Noorderkwartier" ofwel de Y.H.N. organiseerde vandaag niet minder dan  twaalf verschillende wedstrijd- en toertochten met startplaatsen te Alkmaar, Hoorn, Uitgeest, Purmerend en Zaandam over afstanden van 30 tot en met 120 km., samengevat onder een naam: de 11e Dorpentocht. Het totaal aantal deelnemers aan al deze tochten bedroeg 4600, er woei een harde en koude Zuidelijke wind, zodat er nog wel een aantal uitvallers waren; men kan nu eenmaal niet alles hebben, ijs was goed berijdbaar en dat is wel het voornaamste.

Verslag van de tocht
Vanochtend om half negen stond ik op de schaats, haalde mijn vriend W. Veenis af en vervolgens mijn broer, M.J. Grootes, waarna we met z'n drieen naar Zaandam reden, één der startplaatsen van de Dorpentocht. Om 9.45 uur reden we weg in de richting Oostzaan, vandaar over den Ilp naar Ilpendam, daarna noordwaarts via Middelie naar Oosthuizen. Het was daar een gezellige drukte op het ijs, een trefpunt voor schaatsenrijders, die van alle kanten kwamen aangereden. Tot den Hulk hadden we regelmatig met de wind in de rug gereden nu kregen we een traject te verwerken, wat grotendeels tegen de koude en harde wind in, moest worden afgelegd. De route liep over Oudendijk, Avenhorn en Ursem. Daarna reden we naar Groot-Schermer, Graft, West- en Oost-Graftdijk, langs de Rijp naar Spijkerboor en ver­volgens naar Jisp. Daarna langs dit mooie dorpje met z'n fraai gemeentehuis, gebouwd door Leeghwater, naar de ringvaart tot het Kalf, overgestapt naar het Oostzijderveld en zo arriveerden we om 15.30 uur aan de finish te Zaandam.
Totale afstand 90 km en omdat we op de schaats uit Westzaan kwamen, mogen we stellen, dat we die dag 100 km hadden afgelegd, precies de helft van een Elfstedentocht. In ieder geval een goede training!
De laatste Dorpentocht die W. Veenis en ik maakten, dateerde van 18 januari 1942. De afstand bedroeg toen 120 km.

Ook de wedstrijdtocht vanuit Purmerend over een afstand van 100 km is een groot succes geworden. Het aantal deelnemers bedroeg 83. Er vormde zich al spoedig een kopgroep, w.o. T. Segers uit Purmerend en P. Korver uit Edam. De eerste is winnaar geworden in de tijd van 4 uur en 12 minuten. Korver's achterstand bedroeg slechts een seconde!

In Westzaan vond op de ijsbaan van "Lambert Melisz" een grote nationale hardrijderij plaats, waarvoor 26 rijders hadden in­ geschreven. De hoofdprijs bedroeg liefst honderd vijftig gulden en het liet zich begrijpen, dat er fel gestreden is. Toch bleef deze prijs in Westzaan, hij werd gewonnen door onze plaatsgenoot Niek Hartman, dat is een schitterende prestatie.
Wat het weer betreft, de vorst houdt nog steeds stand, hard vriezen doet het (gelukkig) niet en dat is in vele opzichten maar goed ook. We mogen nu eenmaal niet alleen aan onze ijs­ genoegens denken, de kachel stoken we toch al veel harder dan normaal en de brandstoffen blijven schaars.

23 december (maandag)
Hoewel het ook in de afgelopen nacht niet streng heeft gevroren, blijft de temperatuur toch overdag nog onder het vriespunt en noteren we de 9e achtereenvolgende ijsdag. De wind is vlak Zuid, 's avonds heldert de hemel weer op en het vriest - 6 C. De barometer gaat echter achteruit en weersverandering kan niet uitblijven!

24 december (dinsdag)
's Nachts vorst tot - 7 C. Overdag is voor het eerst lichte dooi ingetreden. Er valt een fijne motregen uit het Z.Z.W.
Een "witte Kerst" zit er dus ook dit jaar niet in! Dit laatste behoort in ons land nu eenmaal tot de uitzonderingen zie aantekeningen 1938/39).
En ook ziet het ernaar uit, dat we met de Kerstdagen niet kunnen schaatsenrijden, hoewel .... het ijs is dik genoeg en overal vertrouwd. Maar wanneer het motregent, is de aardigheid er gauw af!

Kertsmis 1946
DE DOOI ZET DOOR!
Nadat het in de nachtelijke uren nog een weinig had gevroren, is de dooi nu heer en meester. Harde Z.Z.W.-wind en af en toe regen. Van een Elfstedentocht op 28 december komt dus niets terecht, dat had eerder moeten gebeuren, maar wij kunnen dat hier natuurlijk niet beoordelen.
Op de eerste Kerstdag heb ik nog even een uurtje in het West­zijderveld gereden, het ijs was vrij goed, maar begon later toch in te snijden. Ook de tweede Kerstdag was het nog mogelijk om 's ochtends te schaatsen en zo dachten er vele liefhebbers over. Maar van echte ijspret was geen sprake.
De dooi houdt stand en deze vorstperiode is voorbij. Typisch verschijnsel is nog, dat tijdens de gehele koude-periode geen sneeuwval heeft plaatsgevonden, we wachten dus nog op de eerste sneeuw van deze winter.

31 december
Het weer ditmaal even buiten beschouwing latend, wil  ik deze Oudejaarsavond memoreren omdat het voor onze familie een heel bijzondere avond was. Mijn broer Dirk kwam nl. met zijn vrouw en kind per vliegtuig ult Batavia over na een afwezigheid van ruim acht jaar. Zij hadden de reis in drie dagen volbracht; afstanden bestaan er tegenwoordig niet meer•••

De winter van 1946/47, januari

Hoewel het de laatste dagen van december flink dooide, blijft de winter op de loer liggen. 's Nachts vriest het zelfs een weinig, overdag lichte dooi, maar niet voldoende om het ijs te doen verdwijnen.

3 januari
Nieuwe winterinval en daarna langzaam toenemende vorst. Matige, later tijdelijk krachtige wind tussen Zuid en Oost. Over drijvende wolkenvelden. Geen sneeuw van betekenis.

Weeroverzicht:
Het krachtige, Russische hogedrukgebied breidde, ondanks de grote depressie-activiteit op de Atlantische oceaan, zich steeds verder in Zuidwestelijke richting over het Oostzee gebied, Scandinavië, Duitsland en het Noordzee gebied uit. Het is, in verband hiermee te verwachten, dat de vorst, welke reeds enige dagen geleden juist tot over het Noordoosten van ons land tijde­lijk doordrong, zich thans van het Noordoosten naar het Zuid­ westen over het land zal uitbreiden en later langzaam in betekenis zal toenemen. (Overgenomen uit "De  Zaanlander").

Uit deze berichten blijkt dus wel, dat ons wat te wachten staat en omdat het ijs - sedert 15 december - nog steeds niet uit sloten en vaarten verdwenen is, verwachten we spoedig weer op de schaats te komen!

4 januari
Zuid-Oostelijke wind, temperatuur - 4 tot - 6 C. en overdag - 2 C., opnieuw dus een ijsdag (nr.10) en de nieuwe vorstperiode is hiermee ingeluid. Voor vele mensen een geduchte misrekening, maar er is nu eenmaal niets aan te doen, niet alle winters kunnen "zacht" zijn! De vorst van hedennacht en overdag was voor ons al voldoende om de schaatsen weer onder te binden en de sloten te gaan verkennen.
Het al zo oude ijs was nu keihard en van prima kwaliteit, alleen onder de bruggen door, was het nog niet vertrouwd, maar verder reden we met de gebroeders Hartman en W. Veenis, het gehele binnenveld door. Nergens kwamen we zwakke plekken tegen. Morgen wordt de baan naar Marken alweer geopend en dat zegt genoeg!

6 januari
FELLE KOUDE IN GEHEEL EUROPA
's Nachts - 10 tot - 15 C., overdag tot - 6 C. 12e ijsdag.
Nu de winter zich zo vastzet, begint de brandstoffennood weer een geducht Woordje mee te spreken en het is van harte te hopen dat  er binnenkort nieuwe kolenbonnen uitkomen, want vele mensen raken al door hun brandstoffen heen.
Voor de tweede keer is de Elfstedentocht vastgesteld en nu op donderdag 9 januari a.s. Hoewel W. Veenis en ik ditmaal weinig getraind  hebben en dit eigenlijk absoluut noodzakelijk is, zijn we toch maar besloten om aan de tocht deel te nemen.
De datum valt precies één dag na mijn verjaardag, maar omdat we de avond van te voren natuurlijk al in Leeuwarden moeten zijn ( de start is 's morgens zes uur) kan van verjaardag vieren zoals dat nu eenmaal behoort (!) dit keer niets komen. Daar is in dit bijzondere   geval - een Elfstedentocht is immers een zeldzaamheid - weinig aan te veranderen, we zullen hopen, nòg een paar keer jarig te mogen worden en dan zal er wel géén Elfstedentocht op het programma staan .....

7 januari (dinsdag)
Strenge vorst, weer tot - 15 C. en overdag bereikte de thermometer een hóógste stand van - 10 C. 13e ijsdag.
Temperatuur-overzicht van 7 januari, medegedeeld door het K.N.M.I. te De Bilt:

Groningen (vliegveld Eelde)   - 16 C.
Den Helder                            - 13 C.
Leeuwarden                           - 15 C.
Vliegveld Twente                   - 15 C.
De Bilt                                   - 12 C.
Vliegveld Schiphol                 - 12 C.
Vliegveld Eindhoven              - 11 C.
Vliegveld Gilze - Rijen            - 11 C.

Voorts wordt verwacht dat bij nachtelijke uitstraling in het midden en Noorden van ons land de komende nacht wederom zeer lage temperaturen zullen voorkomen.
Dat belooft wat voor de Elfstedentocht! Vanavond heb ik alle voorbereidingen gemaakt om morgen tijdig klaar te zijn. Natuurlijk stellen we ons er veel van voor, maar de ijsberichten uit Friesland zijn helaas verre van gunstig, de conditie van het ijs blijkt slecht te zijn en op de meren komen zelfs nog wakken voor! Enfin, we zullen wel zien ......

8 januari (woensdag)
Een zeer gedenkwaardige verjaardag:
ONDANKS - 12 C. vorst (14e ijsdag) ELFSTEDENTOCHT AFGELAST!!
Dàt was nog eens een aardig verjaardagscadeautje, vanochtend: op het allerlaatste moment wordt de Elfstedentocht andermaal afgelast! Een grotere teleurstelling is haast niet denkbaar, omdat een ieder, die door de "Elfstedenkoorts" wordt gegrepen, erop rekende dat met doorgaand vriezend weer en bovendien strenge vorst, deze tocht zeker zou kunnen plaatsvinden!
Ontstemming heerst ook in Friesland. Terecht schrijven de Friese bladen dat men de conditie van het ijs eerder had kunnen voorspellen.
"Nu zijn honderden koek- en zopieverkopers, die hun voorraadjes al hadden ingeslagen, gedupeerd, om van de hotelbedrijven, die reeds grote hoeveelheden erwtensoep, e.d. gekocht hadden, niet te spreken, terwijl de organisatie van het nachtverblijf der duizenden kijkers en rijders, die allerlei moeilijkheden had meegebracht, nu voor niets is geweest".....

Hoe onze stemming was, valt allicht te begrijpen; alles stond kant en klaar gepakt, want we zouden om twaalf uur vertrekken. En daar zaten we nu bovendien nog met een verjaardag, die niet door kon gaan, alle visite was afgezegd! Achteraf bleek dat toch nog ergens goed voor te zijn, want om half acht 's avonds ging de brandbel en moest onze V.B. uit­ rukken voor een felle brand in pakhuis "de Vrede" aan de Water­molenstraat, alhier. In het pakhuis, eigendom van Molenaar's Meelfabrieken, was een looninpakkerij gevestigd en een nog bran­dende kachel in het perceel was vermoedelijk de oorzaak van de brand. Deze liet zich eerst vrij ernstig aanzien, maar toch kon verhinderd worden dat het grote pakhuis verloren ging, slechts de twee bovenverdiepingen brandden geheel uit.
Al met al een karweitje, waarmee we enige uren zoet waren en met recht kon ik na afloop zeggen, dat ik nog nooit zo'n gedenkwaardige verjaardag had gevierd!
Rest me nog te vermelden het nut van goede brandbijten; door de firma Gebrs. de Jong wordt nl. iedere ochtend de bijt open gekat en zodoende was er onmiddellijk goed bluswater beschikbaar.

9 januari (donderdag)
Inmiddels is er een grote verandering in de weersgesteldheid ontstaan, de oceaan-depressies hebben het toch weer gewonnen en de dooi is ingetreden, echter niet in het gehele land, in het Noorden vriest het nog.

10 januari
Hoewel het 's nachts weer wat "opvriest" (koude grond), dooit het overdag en komt er wat water op het ijs. Wind tot Z.W. De temperatuur is gestegen tot + 4 C.

11 januari
Vrijwel hetzelfde weertype, maar in Friesland, Groningen en Drente vriest het nog circa - 5 C. Er valt daar ook sneeuw en in onze provincie verandert dit in regen tengevolge van de hogere temperatuur.

12 januari
Ondanks drie dagen dooi, slaagde de IJsclub "Lambert Melisz" erin om een grote nationale wedstrijd voor vrouwen op de korte baan (160 meter) te organiseren, Het water was van het ijs af­ gepompt, en onder grote belangstelling van het publiek, werd er flink gereden. Jammer genoeg kwamen de Friezinnen, die zouden meedingen niet opdagen, maar toch kon men over de totale deelname niet ontevreden zijn. De eerste prijs van f 125,-- werd gewonnen door mevrouw Redelijkheid uit Waddinx­veen.

13-20 januari
Een echte dooiweek met temperaturen tot plus 10 C., maar toch is het ijs nog steeds niet weggedooid en zolang blijf ik altijd mijn aantekeningen bijhouden.
In de Zaan ligt nog veel ijs; Ameland is nog steeds geïsoleerd.

21 januari
Opnieuw een winterinval? Het heeft vannacht - 4 C. gevroren, overdag stijgt het kwik nog tot boven het vriespunt, er valt lichte regen, maar 's avonds heldert het op en het vriest - 4 C.

22 januari
Langzaam maar zeker valt de winter opnieuw in. In de afgelopen nacht vroor het - 5 C., terwijl overdag de temperatuur nauwelijks  boven nul uitkomt.

23 januari
Vorst - 6  C. en nu overdag eveneens weer vorst, dat is dus weer een ijsdag vandaag, de eerste nà 8 januari en de 15e van deze winter. Krachtige, N.O.-wind en heldere hemel, alleen vanochtend een heel licht sneeuwbuitje, niet van betekenis.
Het hoge drukgebied breidt zich snel uit en we kunnen weer van alles verwachten.

24 januari (vrijdag)
Weer op de schaats! Vorst - 7 C. en ook overdag even onder het vriespunt, l6e ijsdag. Oostenwind, heldere hemel en in de na­middag wat bewolking. Zo bond ik vanmiddag dan de schaatsen weer onder, op weg naar de fabriek, maar ben eerst even het veld door geweest; Watering, Gouw, e.d. waren goed berijdbaar.
Mijn nieuwe schaatsen, lange houten "Noren" van Hoekstra, Warga, deden het best, ze zijn vlijmscherp en snijden in het ijs.
Nu, dat mag ook wel, want het ijs is bikkelhard en spiegelglad! Geheel vertrouwd was het nog niet, maar heb toch een half uurtje heerlijk gereden. Vanavond hoop ik nog even naar de baan van "Lambert Melisz" aan het Zuideinde te gaan, deze baan, is ook alweer opengesteld.
Hoewel het "oude ijs" vrijwel verdwenen is, treft men vooral op de kleinere sloten nog restanten aan. Verder is het geheel "nieuw ijs" en dat maagdelijke ijs is de mooiste om te berijden.

25 januari (zaterdag)
Het blijft vriezen! Vorst - 5 C., overdag hetzelfde als gisteren, 17e ijsdag. Eerste sneeuw gevallen, dat is laat voor het seizoen. Vanmiddag heb ik heerlijk geschaatst. Het was vrijwel windstil weer, maar er waren nog weinig liefhebbers.
Moet ik ze nog met name noemen? Het zijn immers toch altijd dezelfden, die je de eerste dagen tegenkomt? Die rasechte liefhebbers laten zich niet gauw afschrikken en ze kijken heus wel uit,al wordt er wel eens gezegd van niet!

Zo kwam ik o.a. tegen de gebrs. Aten uit Zaandam, mijn broer M.J. Grootes uit Koog aan de Zaan en de Westzaners M. Veenis, W. Hartman en A. Schoen.
Met deze laatste ben ik nog naar de Reef geweest, waar het ijs zeldzaam mooi  was. We moesten echter gauw terug, want het begon flink te sneeuwen en dan kun je de mogelijke zwakke plekken niet meer  zien. De  krant schrijft dat het IJsselmeer weer geheel dicht zit en alle scheepvaartverkeer onmogelijk is. En dat, terwijl juist de eerste schepen enige dagen geleden moeizaam het ijs hadden gebroken! Ja, we zitten er weer midden in, als het zó doorgaat, wordt het een streng wintertje, met alle gevolgen van dien.

26 januari (zondag)
Weer strenge koude in vrijwel geheel Europa. Stormachtige Oosten­ wind met een temperatuur van - 6 C. tot - 10  C., zeer koud overdag - 18 C. - in de ochtenduren nog enkele sneeuwbuitjes, 's middags een glasheldere hemel, zodat de temperatuur weer zakt tot - 7 C.
Het is te hopen dat deze felle koude niet van lange duur zal zijn, want vele mensen zitten ook nu weer zonder brandstoffen, terwijl er nog steeds geen nieuwe bonnen zijn aangewezen. vandaag is het dus wel een zgn. "IJs-zondag" maar er wordt heel weinig geschaatst, te koud en veel te harde wind (stormachtig uit O.N.O.).

27 januari (maandag)
Vorst handhaaft zich in geheel Europa.19e ijsdag met tempera­turen van - 10 tot - 6 C. 's Nachts sneeuwstorm uit het Oosten. Alles ligt dik onder de sneeuw en de winter toont nu vrijwel hetzelfde beeld als in 1942. Deze derde vorstinval dreigt de strengste te worden, want de temperaturen gaan nog steeds om­ laag. 's Avonds vriest het - 10 C. De grote rivieren zullen spoedig "zitten"; op de Zaan is nog slechts een kleine vaargeul, die met veel moeite wordt opengehouden.

28 januari (dinsdag)
20ste IJsdag van deze winter. Vorst - 10 C. Koude zal nog strenger worden, mede ten gevolge van de nachtelijke uitstraling (sneeuwdek). De komende nacht wordt voor ons land zeer strenge vorst verwacht; hetgeen wil zeggen, dat de temperatuur tot minstens - 15 à - 16 C. zal dalen. (De records van 1942 zijn tot heden nog niet gebroken).

29 januari
Volgens mijn thermometer heeft het vannacht - 15 C. gevroren. Overdag- 7 C.; 21e ijsdag. Van luchtdruk wijziging is geen sprake; heldere, blauwe hemel, maar gelukkig weinig wind.
Het Noordzeekanaal wordt dagelijks door de ijsbreker "IJsbeer" opengebroken, toch is er slechts een nauwe vaargeul.

Heden is er één kolenbon aangewezen, maar vele handelaren zitten zonder brandstoffen. Gelukkig hebben we nog wat turf en dat is een uitkomst, want verder is de brandstoffenkist leeg! Op de fabriek stoken we met bruinkool.

Vanavond heb ik even gereden op de verlichte ijsbaan van  de B.V. "Noord" aan de Euverenweg, maar het is te koud om te rijden, het vriest alweer - 10 C.

30 januari (donderdag)
Toestand blijft hetzelfde. - l4 C. vorst 's nachts, - 6 C. over­dag; 22e ijsdag. Vele scholen, o.a. alle openbare scholen in Den Haag, worden gesloten wegens gebrek aan kolen. Het vriest nu alweer meer dan een week lang zonder ophouden en wanneer we nagaan, dat in deze winter slechts twee kleine dooi­ perioden zijn voorgekomen, dan blijkt dat we nu al meer dan vijf weken "in de kou" zitten. Gaan we dezelfde kant uit als in 1942? 's Avonds om negen uur vriest het alweer - 9 C. met een vrij krachtige, O.Z.O.-wind.

31 januari (vrijdag)
In de afgelopen nacht vroor het iets minder hard, nl. tot - 12 C. en overdag tot - 5 C. Maar de ijsdagen rijgen zich aaneen, we noteren vandaag de 23e ijsdag. Er is nog geen sprake van enige verandering in het huidige weer­ type, integendeel, de vorst schijnt weer toe te nemen. Geheel Europa is in de ban van Koning Winter. Volgens de kranten beoefent men de ski-sport aan de Rivièra; in Portugal zijn negen mensen doodgevroren en zelfs uit Noord-Afrika worden sneeuwbuien gemeld. Op de Gouwzee rijdt men weer per auto naar Marken, dat belooft a.s. zondag weer een drukte van belang! De Waal "zit", de andere grote rivieren zullen wel gauw volgen, als het zo doorgaat.

De winter van 1946/47, februari

1 februari (zaterdag)
De maand februari zet in met een vorst van - 15 C. en overdag maar liefst - 8 C. 24e ijsdag. 't Wordt eentonig!
Ondanks de koude en gebrek aan brandstoffen, staan er voor zondag weer vele schaatswedstrijden en -tochten op het programma, maar de animo om te rijden is niet zo groot. Ook ligt er veel sneeuw op het ijs, zodat we bijvoorbeeld in het Westzijderveld niet kunnen schaatsen, men is geheel op de banen aangewezen en daar is een liefhebber van tochten rijden nu eenmaal gauw uitgekeken! Morgen wordt in Westzaan het kampioenschap van Noord-Holland voor vrouwen op de korte baan (160 meter) verreden en wel bij de IJsclub "Lambert Melisz" aan het Zuideinde ......

2 februari
Nog steeds aanhoudende, strenge vorst tot - 12 C. en overdag tot - 6 C. 25e ijsdag.
Harde, ijskoude Z.Z.O.-wind, toenemende bewolking en later kans op sneeuw. Zo waren dus de weersomstandigheden op deze zondag en beslist ongunstig voor de 13e Dorpentocht. Toch schreven er nog 2700 deelnemers in en daarvan bereikten er 1994 de finish! Zoals eerder vermeld, was er groot feest bij de IJsclUb "Lam­bert Melisz" alhier. Nog nimmer was een kampioenschap van Noord-Holland voor vrouwen op de korte baan aan deze vereniging toegewezen en er bestond dan ook zeer grote belangstelling voor deze wedstrijden. Kampioene werd Ilke Nienhuis uit Friesland, een zeer populaire rijdster, die al menig kampioenschap in de wacht heeft gesleept. De organisatie was in prima handen en verliep uitstekend, het bestuur van "Lambert Melisz" verdient alle lof en kan op een zéér geslaagde dag terugzien.

3 februari (maandag)
Komt er dooi of niet??
Vorst van hedennacht: - 6 C., 's ochtends - 3 C., overdag - 2 C. en 's avonds - 2 C. 26e ijsdag. Toenemende Z.O.-wind.
Sneeuwbuien 's nachts en vanochtend, zodat weer de bekende sneeuwruggen ontstaan, echter nog niet hoger dan 25  cm. Ondanks de dooiaanval, vriest het tot heden nog en komen 's avonds de ijsbloemen weer in de ruiten.  We zouden het nu graag anders zien, maar daar wordt niet naar gevraagd! De wind steekt steeds meer op en er valt zeer fijne sneeuw, het is in wezen, een sneeuw­storm, die er woedt en daarom nemen de moeilijkheden die deze winter veroorzaakt, hand overhand toe. De wegen zijn, zo niet onbegaanbaar, dan toch heel glad  en de waterwegen zijn toegevroren, in de wegsloot ligt het ijs al tot de bodem.  Alle  grote rivieren "zitten" nu en het kolen- en verdere goederentransport is nu geheel ingesteld op auto- en treinverkeer. En dat veroorzaakt grote problemen.

4 februari (dinsdag)
Sneeuwstorm uit het Oosten
Vorst - 6 C., ook overdag; 27e ijsdag.
Sneeuwheuvels op de wegen, auto's sneeuwen in, kortom, het wordt met de dag moeilijker. Vanochtend lag in onze tuin de sneeuw tot één meter hoog opgewaaid. Elders in ons dorp was de weg geheel ingesneeuwd en kon geen auto meer passeren. De busdienst is gestaakt.
In verband met de sneeuwval werd de Elfstedentocht voor de derde maal uitgesteld; de datum was ditmaal vastgesteld op donderdag 6 februari a.s. Er zit geen geluk bij!

5 februari (woensdag)
Toestand onveranderd, iets afnemende wind. Nog steeds dag en nacht vorst en derhalve aan één stuk door: ijsdagen, vandaag is dat de 28e. DE ZAAN IS TOEGEVROREN. ALLE SCHEEPVAART, OOK OP DE VOORZAAN IS GESTREMD.
Volgens "De Bilt" zal de vorst weer toenemen.

6 FEBRUARI (DONDERDAG)
29e IJSDAG; geen bijzonderheden, dit keer geen temperatuur op­genomen, het blijft gewoon vriezen en daar zal voorlopig geen einde aankomen.

7 februari (vrijdag)
De temperatuur daalt weer, het vriest - 10 tot - 12C. (30e ijs­dag) en deze strenge vorst weet van geen wijken. Voorbereidingen gemaakt in verband met de Elfstedentocht, die nu definitief zal doorgaan en wel op 8 februari.

8 februari (zaterdag)
Stormachtige O.N.O.-wind met temperaturen van - 10 tot - 14 C., zowel 's nachts als overdag. 31e ijsdag.

ELFSTEDENTOCHT IN FRIESLAND
Zoals eerder vermeld, was deze beroemde en beruchte tocht al driemaal uitgesteld tengevolge van het slechte ijs, maar dit­ maal is het er dan toch weer van gekomen. En hoe!
Deze Elfstedentocht zal de geschiedenis ingaan als één der zwaarste en minstens zo moeilijk te volbrengen tocht van 1929.
Als uiteindelijk resultaat bleek dan ook, dat slechts 15% van het aantal deelnemers de finish te Leeuwarden bereikte, welk percentage uiteraard zéér gering is.

Het aantal tochtrijders  bedroeg 1791 waarvan er 270 in Leeuwarden terugkeerden; de wedstrijdrijders brachten het er nog slechter af. Aan de start verschenen 277 rijders en slechts 39 wisten binnen de gestelde tijdslimiet (twee uur na aankomst van de winnaar) te finishen.

Bovendien had deze tocht nog een bijzonder onaangename nasleep. Bosman uit Breukelen en Schipper uit Steenwijkerwold, die elkaar niet konden of wilden kwijtraken, bleken te hebben "opgelegd", hetgeen aan wedstrijdrijders vanzelfsprekend niet is toegestaan. Alleen de tochtrijders mogen opleggen. Zij werden - zij het veel later - gediskwalificeerd, terwijl na 38 dagen (!) J. v.d. Hoorn uit Ter Aar tot winnaar van deze Elfstedentocht werd uitgeroepen. Zijn tijd: 10 uur en 51 min. Deze gehele Elfstedentocht is er één geweest van kommer en ontbering, van felle koude en ontstellend slecht ijs, terwijl later op de avond de stormachtige Oostenwind het rijden schier onmogelijk maakte.

Mijn tochtgenoot van 1942, W. Veenis uit Westzaan en ik, kunnen daarover meepraten. Vol goede moed waren we de middag vóór de tocht naar Friesland getogen, samen met J.Obertop, Wormerveer, D. Havik en G. Bakker uit Zaandam. De "Elfstedenkoorts" had ons en zovele anderen, weer te pakken!
En dat is geen wonder, wanneer men dit al meer heeft meegemaakt. Ik behoef hier maar te verwijzen naar onze belevenissen tijdens de tocht van 1942, waaraan we zulke fijne herinneringen bewaren!
Waarom zou het dan nu niet goed gaan, al waren dan die weerberichten zo slecht?

Precies half zeven stonden we 's ochtends op de schaats, natúúrlijk was het heel koud (14 graden Celsius onder nul!), maar dat merkten we toen nog niet. Met de harde wind in de rug zagen we bijtijds de eerste geheime - controle vóór Sneek en stempelden om 7.40 uur onze startkaarten in die stad af. Ondanks de koude waren ook nu weer honderden Snekers present om de Elfstedenrijders voorbij te zien trekken. Negen minuten later arriveerden we in IJlst en zonder rusten ging het voort in de richting Slooten. Nog steeds behoorlijk ijs en met de harde wind in de rug konden we een flinke spurt inzetten.
Op het Slootermeer kreeg J.Obertop pech met zijn schaats, Havik en Bakker zetten er zo'n vaart in, dat we hen niet gemakkelijk meer konden bijhouden, zodat mijn vriend Veenis en ik in een kalmer tempo verder reden. Om negen uur bereikten we Slooten. Hier gunden we ons op de stadsgracht, een eerste warme dronk en ontmoetten daar weer twee van onze tochtgenoten, t.w. D. Havik en G. Bakker. Tegen de wind in, ging het nu terug naar Woudsend en vandaar richting Stavoren. Het traject ging ditmaal niet via Gaasterland, maar over het grote Fluessenmeer, een enorme vlakte. We kregen de wind weer in de rug, zodat we werkelijk met een geweldige vaart over de Fluessen stoven, waarbij we soms moesten bijremmen voor scheuren en sneeuwhopen, maar we reden schaats, zoals ik nog nooit in mijn leven had meegemaakt. Het was het mooiste en snelste deel van de tocht.

Om 10.20 uur stempelden we af in Stavoren. Daar vernamen we het eerste slechte nieuws: "terug in de wind op over de Fluessen naar Hindelopen". Het ijs langs de dijk van Stavoren naar Hindelopen bleek nl. onberijdbaar te zijn. Het werd een heel zwaar karwei, want de wind was inmiddels al aangewakkerd tot halve stormkracht. Toch kwamen we tegen die wind in tot midden op de Fluessen en konden toen linksaf slaan richting Hindelopen, waar we om 11.34 uur arriveerden. Eerste rustplaats (15 minuten) en opnieuw lag een zwaar traject voor ons: "over het IJsselmeer-ijs naar Workum" natuurlijk weer tegen de wind in. Een andere route was niet mogelijk, dus togen we vol goede moed "buitengaats"en werden overvallen door een bulderende wind op de kale ijsvlakte van het IJsselmeer. Maar, wonderlijk genoeg, mijn inzinking, die ik al eerder bemerkte, kwam ik toch weer te boven. Met elkaar hadden we toch een uur nodig om Workum te bereiken (12.35 uur).
Hier was het het ijs bijzonder slecht, schotsen en zand, ook de "geveegde" baan bestond uit schotsen.

Nabij het dorpje Parrega moesten we bovendien twee kilometer lopen, daar het ijs hier volkomen onberijdbaar bleek te zijn. We arriveerden in Bosward om 14 uur en dit traject was gelukkig weer even gunstiger, maar toch deden we er te lang over, want toen we in Harlingen aankwamen, bleek het al bijna half vier te zijn...... En dan weet een Elfstedenrijder wel dat het een hele toer zou worden om nog op tijd de finish te halen, want nu lag nog het allerslechtste deel van de tocht vóór ons. Tegen de Oosterstorm in en een vorst van - 12 C., bovendien zeer slecht ijs. Slechter kon het haast niet. De baan naar Franeker bleek één meter breed te zijn en bestond voor het grootste gedeelte uit schotsen en zand; ruim een uur ploeterden we over dit stukje van 13 km en kwamen om 17 uur in Franeker aan. (In Harlingen hadden we even gerust). Het was hier een drukte van belang. Franeker inwoners gaven goede raad en daad en bespraken de mogelijkheden om nog op tijd in Leeuwarden aan te komen. Twee Friese meisjes stonden met een grote vaselinepot klaar en we werden liefelijk door hen "ingevet", wel een heel vriendelijke attentie! Zoiets beleef je alleen op een Elfstedentocht. Om 17.10 uur verlieten we Franeker en we berekenden nog ongeveer vier uur nodig te hebben; het zou dus "nachtwerk"worden.

Er zullen mensen zijn, die dit gekkenwerk vinden. "Voor hun baas zouden ze het nooit doen" heb ik eens iemand horen zeggen. Wat een vergelijking, overigens! Maar al diegenen die op één of andere wijze hun oordeel uitspreken, zullen nooit beseffen, wat een Elfstedentocht voor de liefhebber betekent, ook al moet hij zich nòg zulke grote ontberingen getroosten.
Vanzelfsprekend werd het traject, naarmate het donkerder werd, er niet beter op en ook de koude liet zich duchtig voelen. Valpartijen waren schering en inslag, maar we réden nog! Bovendien, je kunt in de "binnenlanden"van Friesland toch niet blijven steken? Op een gegeven moment zat ik midden in de sneeuw even uit te rusten, maar dit is heel gevaarlijk.
't Gekke was dat ik toen niets merkte van de koude! W. Veenis schreeuwde: "Kom op!" En voort ging het weer, tergend langzaam. Hoeveel graden vroor het nu? Hoe laat zou het zijn? Wáár zitten we ergens? Ik had er geen benul van en zeker niemand van ons. We reden met circa acht man verder en zagen héél in de verte een paar lichtjes branden: dàt moest Barthlehiem zijn, maar dat kòn eenvoudig niet!

Barthlehiem lag nog veel verder van de weg of vergisten we ons niet? De lichtjes kwamen naderbij en we waren er dankbaar om; dáár moesten mensen zijn!  De laatste vaart, een laatste brug, een grote molen, dat was Vrouwbuurstermolen, een buurtschap vlakbij Barthlehiem. Het bleek acht uur in de avond te zijn en op deze plaats beëindigden wij, moesten we wel beëindigen, ons Elfstedenavontuur 1947. Want eenmaal in een warm café, een heet glas melk en een sigaret, voelde je pas, hoe je was en, dan zou het inderdaad  gekkenwerk geweest zijn om te trachten, nog verder te komen. We waren er tot heden zonder kleerscheuren afgekomen, maar wat zou het laatste traject ons brengen? We hebben beiden de verantwoording voor ons gezin en de zaak en ons besluit stond vast. D. Havik heeft nog geprobeerd  verder te komen, maar later bleek, dat hij de strijd in Barthlehiem moest staken.

Meteen autobus kwamen we ditmaal weer in Leeuwarden aan, het Elfstedenkruisje was ons ontgaan, maar toch waren we tevreden, dat we het nog zo ver gebracht hadden. Vele goede rijders hebben eerder moeten opgeven. In Leeuwarden vernamen we van J. Obertop, die zo'n pechdag had moeten meemaken, dat G. Bakker uit Zaandam de tocht wel had uit­ gereden en is dit een prachtige prestatie. Later op de avond ver­scheen ook D. Havik weer en zo waren we dus weer met z'n vijven bij elkaar.
We hadden een Elfstedentocht meegemaakt, voor ieder rijk aan herinneringen.
Het was zwaar, heel zwaar  zelfs, maar we hebben er geen spijt van gehad en zullen er zeker nog jaren later, wanneer er wéér een Elfstedentocht (met of zonder ons?) wordt gereden, nog menigmaal aan terugdenken!

9 februari (zondag)
De winter gaat intussen gewoon door, vandaag waait er een stormachtige wind uit het O.Z.O. en het vriest - 10 C.; 32e ijsdag.
Tevens valt er weer veel sneeuw, zodat bij sommige huizen in Westzaan de sneeuw tot aan de dakgoot ligt; vooral in de Middel is dit het geval. DE SNEEUWRUGGEN OP DE RIJWEG HEBBEN EEN HOOGTE VAN 2 TOT 3 METER ....
We moeten er niet aan denken wanneer er ergens brand zou uit­breken, er is voor de autospuit geen doorkomen aan!

10 februari (maandag)
33e ijsdag; vorst tot - 10 C.
WESTZAAN VRIJWEL GEHEEL GEÏSOLEERD.
VIA DE RADIO-DISTRIBUTIE WEKTE BURGEMEESTER JANTZEN  's MIDDAGS DE WESTZANERS OP ZOVEEL MOGELIJK SNEEUW TE RUIMEN OPDAT TENMINSTE EEN PAD GEMAAKT KON WORDEN DOOR DE ERGSTE SNEEUWBELTEN. VELEN HEBBEN AAN DEZE OPROEP GEHOOR GEGEVEN. (Zaanlander 10 februari). In de avonduren woedt er opnieuw een storm uit het Oosten, gepaard gaand met zware sneeuwverstuivingen.

11 februari (dinsdag)
Zonder ophouden vriest het maar voort; vannacht - 10 C. en overdag - 6 C., het is de 34e ijsdag.
WAT DE SNEEUW BETREFT: EEN TOESTAND ZOALS THANS IN WESTZAAN, IS SINDS MENSENHEUGENIS NIET VOORGEKOMEN. A.N.P. FOTOGRAFEN KOMEN NAAR ONS DORP OM DE DRIE METER HOGE SNEEUWBERGEN TE VEREEUWIGEN! VERSLAGGEVERS VAN LANDELIJKE PERS ZWERVEN OVERAL ROND OP ZOEK NAAR NIEUWS; NU, DAT IS ER GENOEG; WESTZAAN-ZUID BIJVOORBEELD, IS VOLKOMEN ONTOEGANKELIJK VOOR ALLE RIJVERKEER. IN DE MIDDEL ZITTEN DE BEWONERS OVERDAG MET HET LICHT OP WANT DE SNEEUW REIKT TOT DE DAGGOOT. DE BUSDIENST IS AL GERUIME TIJD GESTAAKT. MEN KAN GERUST SPREKEN VAN EEN NOODTOESTAND.

12 februari (woensdag)
De reeks van ijsdagen duurt voort, het is de 35e ijsdag vandaag. De wind is gelukkig afgezwakt, verder weinig verandering. Vorst - 8 C.

13 februari (donderdag)

Iets afnemende koude, maar toch nog matige vorst 36e ijsdag. Dorpsweg in Westzaan met man en macht voor een groot deel weer enigszins berijdbaar gemaakt. Er moest wel iets gebeuren, want zò kon het niet langer!

14 februari (vrijdag)
Opnieuw is er sneeuw gevallen, zodat de rijweg weer behoorlijk onbegaanbaar wordt. De koude is nog steeds niet voorbij en het spreekt vanzelf, dat hier niemand mee gebaat is.
Schaatsenrijden doen we al dagenlang niet meer. Het Westzijderveld is onberijdbaar en de banen worden vrijwel niet meer geveegd; dat is onbegonnen werk. 37e ijsdag.

15 februari (zaterdag)
Met uitzondering van een paar kleine dooiperioden duurt de winter nu al twee maanden lang en het einde is niet in zicht, integendeel, de koude neemt weer toe! Het vroor in de afgelopen nacht - 9 C. en er waait een harde Oostenwind.
Ondanks de koude en harde wind hebben enige enthousiaste bestuursleden van de B.V. "Noord" de baan aan de Euverenweg tòch weer sneeuwvrij gemaakt en zo heb ik vanmiddag even gereden. Voor morgen is zelfs weer een Dorpentocht vastgesteld. 38e ijsdag.

16 februari (zondag)
Het wordt eentonig! Vorst - 8 C. en overdag - 4 C.; 39e ijsdag. Harde Oostelijke wind en opnieuw sneeuwbuien.
De Dorpentocht, over een traject van slechts 30 km. trok toch nog 1500 deelnemers, waaronder 96 wedstrijdrijders, maar het was geen pleziertocht, onderweg had men te kampen met zware sneeuwbuien. Ben zelf niet geweest, wil ook wel eens thuis blijven!

17 februari (maandag)
VOLGENS MIJN GEGEVENS WORDT DIT VANDAAG DE 40ste IJSDAG.
De koude nadert een nieuw dieptepunt, schrijft de krant en dat klopt, het vroor hier vanochtend al - 12 C. en overdag was het eveneens zeer koud tot - 6 C.
Het totaal aantal ijsdagen zal nu wel een record zijn, maar wat dit laatste betreft, houd ik mij aan "De Bilt", omdat die gegevens alleen officieel na afloop van de winter vermeld worden en daar zijn we nog lang niet aan toe.
Maar voor velen en vooral oude mensen, wordt deze koude wel ondragelijk. Over brandstoffen schrijf ik maar niet meer.

18 februari (dinsdag)
Alweer een vorst van - 12 C. Met een harde Oostenwind, die nu al wekenlang uit deze richting waaien.  41e ijsdag. Schouwburgen, vele bioscopen, maar ook scholen worden gesloten wegens het bekende gebrek aan brandstoffen.
HET HOGEDRUKGEBIED STREKT ZICH THANS UIT VAN DE OERAL (IN AZIË) TOT............ CANADA!
Met deze gegevens is er geen schijn van kans op verandering in de weersgesteldheid.

19 februari (woensdag)
Het heeft vannacht iets minder hard gevroren, nl. - 8 C. en ook overdag is het wat minder koud, maar het blijven ijsdagen! We noteren hier de 42e ijsdag.

20 februari (donderdag)
Dezelfde temperaturen als gisteren. 43e ijsdag. Zoals vermeld, duurt deze winter al vanaf 14 december. Maar een bijzonderheid is, dat het vandaag nu al ONAFGEBROKEN, GEDURENDE VIER WEKEN ACHTER ELKAAR, matig tot streng en zelfs zeer streng heeft gevroren.

21 februari (vrijdag)
Vorst- 9 C. Overdag, - 4 C., het is althans hier, de 44e ijs­ dag vandaag en daarmee is het record van 1942 (totaal 41 ijs­ dagen) ruimschoots gebroken, alleen waren de minimum-tempera­turen in die winter lager.
In de avond van deze dag opnieuw: Sneeuwstorm uit het O.N O. Afsluitdijk naar Friesland hedenavond reeds voor alle verkeer gesloten. Het is buiten noodweer; ons dorp raakt opnieuw onder de sneeuwmassa's bedolven. waar moet dit heen en hoe lang moet dit nog duren? En waar zijn nu de oude mannetjes, die a1tijd zeggen, dat de winters vroeger strenger waren?
Volgens "De Bilt" kunnen we verwachten: nòg meer wind, nòg meer sneeuw en nog steeds: aanhoudende koude. Zelfs de meest verstokte ijsliefhebber zou nu wel willen, dat het warm water regende!

22 februari (zaterdag)
Sneeuwval belemmert opnieuw alle verkeer. Algemene toestand in one land en daarbuiten laat zich ernstig aanzien. We hebben nu al een reeks van dertig ijsdagen achter de rug en dat is op zichzelf al een record. En dàn ziet het er nog naar uit, dat deze reeks nog steeds wordt voortgezet, hoe lang nog, weet niemand.

23 februari (zondag)
In de nacht en ochtend: flinke sneeuwval. Door de geringe wind zijn nu ook de plaatsen weer bedekt, waar de sneeuw was wegge­waaid, zodat de "witte wereld" weer compleet is. Het vriest wat minder hard en overdag komt de temperatuur in de schaduw tot dicht bij het vriespunt, maar het blijft een ijsdag, de 46ste. (In de zon kwam het kwik voor het eerst boven het vriespunt). Het was vandaag een bijzonder mooie en heldere winterdag. De zon scheen heerlijk en er stond weinig wind. Ideaal weer voor de tochtrijders! De Dorpentocht-commissie had nl. toch nog een kleine baan kunnen uitzetten, hetgeen veel werk opleverde in verband met de zware sneeuwval van de laatste dagen. 's Middags reed ik deze baan die leidde over de Nauernase vaart naar Krommenie, vervolgens via Watering en Gouw naar de Reef en dan weer terug naar de Nauernase vaart. Op de banen van de B.V. "Noord" alhier, werden wedstrijden gehouden om prijzen van f 100,-- met f 50,-- premie. Ook daar was het heel druk en ge­zellig. Vele mensen maakten voorts wandelingen dwars door het Westzijderveld, want een dag als deze, komt heel zelden voor. Niemand, die deze dag in het veld geweest is, zal daar spijt van gehad hebben!

24 februari (maandag)
IJSBERGEN INDE NOORDZEE.
De aanhoudende vorst doet nu zelfs het Noordzee-water op sommige plaatsen in ijs veranderen, hetgeen alleen bij heel strenge winters het geval is. Door nachtelijke uitstraling en weinig wind vroor het vanochtend in Groningen (vliegveld Eelde) - 18 C. Hier was de temperatuur aanzienlijk milder, nl. - 8 C. en overdag in de schaduw slechts 2 graden vorst, het is de 47e ijsdag.

25 februari (dinsdag)
Vanochtend vroor het hier - 9C. en overdag komt de temperatuur ten gevolge van de warmere zonnestralen boven nul, maar in de schaduw niet hoger dan het vriespunt (48e ijsdag). De zon wordt nu elke dag sterker en spoedig zal er dus van een ijsdag geen sprake meer zijn.

26 februari (woensdag)
Vorst slechts - 6 C. Overdag goed weer met temperaturen om het vriespunt. 49e ijsdag. Verder geen bijzonderheden te vermelden.

27 februari (donderdag)
Vandaag betwijfel ik, of het wel een ijsdag is, want de tempe­ratuur is aanzienlijk gestegen, tot om het vriespunt, 's nachts vriest het nog behoorlijk en van echte dooi is nog geen sprake. DE NOORDZEE IS BIJ KATWIJK TOT ZOVER HET OOG REIKTE, DICHTGEVROREN. BIJ ZANDVOORT DRIJFT EEN IJSVELD VAN ONGEVEER ACHT KILOMETER. DE NOORDZEE IS EEN IJSZEE GEWORDEN!

28 februari (vrijdag)
Met geringe vorst tot - 3 C., noteer ik deze dag beslist wel als een ijsdag - de 50e - want de temperatuur is overdag niet boven het vriespunt geweest. Voorts opnieuw zware sneeuwval, vannacht is dit al begonnen en het sneeuwt de gehele dag door, er ligt weer een dikke, verse laag, zodat de bus er niet door kon en de dienst moest staken. Verder zag ik vandaag, op de laatste dag van februari, vier arresleden door het dorp gaan; bet openbaar vervoer kan beter een ar huren!

De winter van 1946/47, maart en april

METEOROLOGEN ACHTEN KANS OP KOUDE MAART GROOT.

1 maart (zaterdag)
Aldus luiden de krantenberichten, maar toch: het is en blijft de Lentemaand en eens zal het wel Lente worden. Ik ben een groot liefhebber van de winter, maar nu hebben we toch wel meer dan ons portie gehad!
Vorst - 3 C. En wéér zware sneeuwval. Vandaag is het de 51e ijsdag, althans volgens mijn waarnemingen, hier ter plaatse. Ik vermeld dit met opzet nogmaals omdat dit plaatselijk veel verschil uitmaakt. Zo zou het in Groningen bijvoorbeeld best de 52e ijsdag kunnen zijn en in de Bilt de 49e. Maar hoe men het  ook keert of wendt het is en blijft een respectabel aantal ijsdagen, nimmer heb ik een dergelijk getal genoteerd.
Het verkeer is weer geheel ontwricht en er zijn op l maart zelfs enkele treinen ingesneeuwd. De wind waait krachtig uit het N.W. Vanmiddag heb ik op de Nauernase vaart een gedeelte van het traject verkend behorend tot de route van de Dorpentocht, die morgen 2 maart, zal worden gehouden over een afstand van 45 km.

2 maart (zondag)
Vorstdag; 's nachts - 3 C., overdag iets boven het vriespunt. Zware sneeuwbuien, vooral in de ochtend en Westen wind. Geen dooi.
12 DORPEN- EN MERENTOCHT GEORGANISEERD DOOR DE Y.H.N., ANNO 2 MAART. Ondanks de minder gunstige omstandigheden - veel sneeuw en slecht ijs - ging de Dorpentocht toch door, maar men had het traject gewijzigd. De start vond plaats te Assendelft, via de Delft naar de Nauernase vaart, door het Westzijderveld naar Krommenie, via Krommeniedijk naar Alkmaardermeer en langs Marken-Binnen weer terug tot Nauerna, vervolgens naar de finish te Assendelft, totale lengte ca. 45 tot 50 km. Met paard en sneeuwruimer, een zgn. "A". had men een baan zo goed mogelijk geveegd, maar het werk was voor een groot deel vergeefs tengevolge van nieuwe sneeuwbuien in de ochtenduren.

Met mijn tochtgenoot W. Veenis uit Westzaan reden we dit parcours uit, hoewel sommige stukken niet berijdbaar waren en we moesten lopen; toch een aardige dag gehad, want het komt niet veel voor om op 2 maart nog een Dorpentocht te rijden! Het aantal deelnemers bedroeg 1100, waaronder 81 wedstrijdrijders. Van de tochtrijders bereikten er 687 de finish. Voorts werden er op deze zondag vele schaatswedstrijden gehouden, o.a. in Aalsmeer, waar S. van Hoorn winnaar werd vóór rijders als Verbiezen en de Koning. En bij Kraantje-Lek organiseerde men ski-wedstrijden, dat trok duizenden toeschouwers.

3 maart (maandag)
Nogmaals: een ijsdag. En wel met strenge vorst tot - 11 C. In Groningen en Friesland vroor het 14 tot 15 C. Dit betekent een record voor de maand maart.
Mist overdag, veel rijp aan de bomen, dit dooit er overdag niet af, het blijft koud weer, ook de zon had vandaag geen invloed. En vanavond om acht uur vriest het maar liefst - 8 C. Het staat nu al vast, dat deze winter de langste sedert twee en een halve  eeuw zal worden, want het einde is voorlopig nog steeds niet in zicht.

4 maart (dinsdag)
In de afgelopen nacht vroor het - 12 C. (Den Helder -14 C.) en overdag komt de temperatuur iets boven het vriespunt, geen ijsdag vandaag. Wind Z.O. Depressie op komst? In ieder geval wordt voor de komende nacht geen strenge vorst meer verwacht.

5 maart (woensdag)

OPNIEUW EEN ZWARE SNEEUWSTORM
Stormachtige Oostenwind met - 3 C. vorst en zware sneeuwval, zodat Westzaan vanochtend weer volkomen geïsoleerd was. De winter duurt maar voort, hoewel de dooi vlakbij is. In het Zuiden van ons land regende het namelijk, maar hier kwam alle neerslag in de vorm van sneeuw naar beneden.
(Ook in 1942 kwam op 7 maart een sneeuwstorm voor, maar ditmaal is het veel erger).

6 maart (donderdag
Geringe dooi overdag. De regen bevriest echter op de grond, zodat de wegen nu weer spiegelglad zijn.
HET KARAKTERGETAL VAN DEZE WINTER BEDRAAGT NU AL - 333 EN WORDT ALLEEN NOG OVERTROFFEN DOOR DE WINTER VAN 1789 MET - 359. De aanval van de dooi is opnieuw afgeslagen en koude lucht met N.O.-winden zal opnieuw ons land binnendringen.

7 maart (vrijdag)
Lichte vorst 's nachts en overdag schommelt de temperatuur om het vriespunt; in het weerbericht van hedenavond wordt zelfs opnieuw strenge vorst verwacht. Nog steeds liggen er metershoge sneeuwbergen langs onze Dorpsweg in Westzaan.

8 maart (zaterdag)
HET VROOR HEDENNACHT TE GRONINGEN - 14 C.. IN FRIESLAND - 13 C. EN IN DE ZAANSTREEK WERD EEN TEMPERATUUR GEMETEN VAN - 10 tot - 12 C. 's Middags zware sneeuwbuien, overgaand in...... regen en voor het eerst: Z.W.-wind! Voor iedereen een ware opluchting.

9 maart (zondag)
Ook in de afgelopen nacht vroor het nog tenminste - 7 C., maar overdag, met stralend helder weer, liep de temperatuur op tot wel +   10 graden C.

HARDARREN MET PAARD EN AR OP HET NAUERNASE GAT (HOEK NOORDZEE-KANAAL)
Enige duizenden toeschouwers waren vandaag getuige van een unieke en historische gebeurtenis op het Nauernase Gat, grenzend aan het Noordzee-kanaal. Daar werden - EN dat was in driehonderd jaar niet voorgekomen! - op deze zondag, 9 maart 1947, wedstrijden gehouden voor paard en arreslee, op een ijsvloer van tenminste 70 cm dik, terwijl de baan een lengte had van 250 meter. De drie organisatoren - Paardensportvereniging Assendelft, de Zuider IJsclub te Assendelft en de IJsclub "Davos" van Nauerna, kunnen op een bijzonder geslaagde ijsmiddag terugzien, want al die duizenden toeschouwers hebben bij een stralend "Lentezonnetje" genoten van deze prachtige en spannende arresleewedstrijden. De heer Witkamp uit Jisp won de eerste prijs van de in­schrijvingen voor boerenpaarden. De heer J. de Vlieger uit Nieuw-Vennep won met het renpaard "Allouez" de eerste prijs, zijnde een bedrag van f 600,--. Dit waarlijk historisch ijsfestijn zal nog lang in de herinnering blijven voortleven.

10 maart (maandag)
Dooi op komst? Vanochtend vroor het nog, vanmiddag viel er natte sneeuw en motregen, harde Z.O.-wind. 's Avonds voor het eerst niet opvriezend, zodat de k ans bestaat, dat het nu menens wordt met de dooi!

11 maart (dinsdag)
Dooiaanval heeft slechts voor één dag succes!
Hoewel het vandaag nog flink dooide, is de wind opnieuw naar het N.O. gedraaid en wéér daalt de temperatuur ...... 's  Avonds om acht  uur vriest het - 3 C. en naar het einde van de winter kunnen we voorlopig nog fluiten! Vijf maal heeft de vorst overwonnen, getuige onderstaand staatje:

dooiaanval van   3 februari mislukt.
dooiaanval van   8 februari mislukt.
dooiaanval van  21 februari mislukt.
dooiaanval van  27 februari mislukt.
dooiaanval van  10 maart voorlopig mislukt.

Inmiddels is de reeks van vorstdagen (minimum temperatuur onder het vriespunt) voor het eerst sedert 18 januari verbroken. Daarmee kwam een einde aan een reeks van een en vijftig vorstdagen.
Zulk een lange reeks is sedert het begin van de waarnemingen in 1849 niet eerder voorgekomen, aldus de klimatologische afdeling van het K.N.M.I. te De Bilt.
De winter van 1890/91 had een continuereeks van 49 vorstdagen, 1939/40 een reeks van 40 en 1941/42 een reeks van 38 vorstdagen, reeksen die alle voor 1 maart eindigen. (Zaanlander van 11 maart 1947).
Het totaal aantal vorstdagen van deze winter is natuurlijk veel hoger, het dagen (dag en nacht onder nul) zal zo ongeveer 50 bedragen en dat is ongelofelijk veel in vergelijking met andere strenge winters.

12 maart (woensdag)
Weinig bijzonderheden te vermelden, het vroor 's nachts - 3 C., overdag boven het vriespunt maar het is toch weer een vorst!dag.

13 maart (donderdag)
In de na-nacht begon het te regenen en daar de grond nog steeds bevroren is; veranderde de regen in ijs.

SPIEGELGLADDE WEGEN
ZO KON HET GEBEUREN DAT IK OP HEDEN, 13 MAART 1947, OP SCHAATSEN OVER DE WEG NAAR DE FABRIEK BEN GEGAAN.
Er was vanochtend n1. niet gestrooid en de straten waren ijs­banen gelijk. Nog zie ik, hoe iemand in de Kerkbuurt - de heer J. Haars  - toevallig net zijn gordijnen open schoof en mij zo stom verbaasd aanstaarde, toen hij mij op schaatsen zag aan­ komen, dat ik bijna omver rolde van het  lachen. Maar ik reed en de mensen, die ik tegenkwam, hadden de grootste moeite om zich staande te houden!
"De Zaanlander" maakte er het volgende verhaal van:

Op de Schaats
Westzaan. We schreven gister dat we ons met "een streek en een sul" over de weg moesten begeven, doch een plaatsgenoot was er beter achter en bond de schaatsen onder om zich op die manier naar zijn werk te begeven. Zo zagen we gistermorgen - 13 maart  - het merkwaardige geval dat een plaatsgenoot op de straat schaatste en het ging best!

Mag ik er nog aan toevoegen, dat ik niet ben gevallen, dat het "ijs" op vele plaatsen best berijdbaar was, maar de vele kuilen in de straat maakten me het niet gemakkelijk. Toch vond ik het een belevenis, die op deze datum wel nimmer meer zal voorkomen!

14 maart (vrijdag)
Strijd tussen dooi en vorst nog steeds niet ten einde. Nadat het vandaag tot precies twaalf uur 's middags flink had gedooid, daalde de temperatuur, omdat de wind weer naar het Noorden draaide. Vanavond vriest het weer - 3 C. Allemaal het gevolg van een strenge winter, waardoor ook het Noordzee-water dermate is afgekoeld, dat bij draaien van de wind de koude lucht opnieuw wordt aangevoerd.
VISSTAND IN POLDER WESTZAAN ERNSTIG BEDREIGD.
In het Westzijderveld ligt het ijs op vele plaatsen, tot op de bodem; het gevolg is dat duizenden vissen zijn gestikt onder het ijs. Men kan hier weinig aan doen, alleen wat water bij de sluis verversen, waar dan ook veel vis op af komt. Maar voor de meeste vis is het te laat, het zal heel lang duren, voordat de visstand weer op peil is.

15 maart (zaterdag)
Vorst van hedennacht bedroeg - 5 C. Overdag goed weer met lichte dooi. Enkele jongens zag ik vandaag schaatsenrijden. Nog zeldzamer is het feit, dat de heer M. Dekker en zijn zoons van­ ochtend om acht uur de schaatsen onder bonden en de Weelsloot en de Gouw geheel hebben afgereden. Op het "ijswater"(veroorzaakt door de dooi) had zich een nieuwe laag ijs gevormd, waar men gemakkelijk op kon rijden. 's  Middags kreeg de zon  te  veel kracht en begon dit nieuwe laagje ijs weer te smelten. Daarom heb ik maar niet geprobeerd om dit voorbeeld te evenaren! Wat de sneeuwheuvels in ons dorp betreft, ze liggen er nog precies hetzelfde bij, maar het zijn zo langzamerhand wel ijsmassa's geworden!

16 maart (zondag)
EINDE VAN DE BARRE WINTER
Overdag was het vandaag al zachter weer, tegen de avond begint de wind op te steken, waarna er een ZWARE STORM is losgebroken,

gepaard gaande met flinke regenbuien. Daar kan Koning Winter niet meer tegen op en hij zal ditmaal de aftocht moeten blazen!

MET EEN KARAKTERGETAL VAN 343 (ALLEEN OVERTROFFEN DOOR  1789) EEN AANTAL IJSDAGEN VAN 48 EN EEN AANTAL VORSTDAGEN VAN 82 HEEFT DEZE WINTER TALRIJKE RECORDS GEBROKEN. BEHALVE OP HET GE­BIED VAN ZEER STRENGE VORST.
DEZE CIJFERS HEBBEN BETREKKING OP DE BILT, (in het midden van ons land gelegen).

De winter begon op 14 DECEMBER 1946 en behoudens twee kleine dooiperioden (na Kerstmis en half januari) kwam het einde pas op 16 MAART 1947, zodat de winter DRIE VOLLE MAANDEN  LANG HEEFT GEDUURD.
Rest mij nog enkele bijzonderheden te vertellen omtrent het ver­loop van de dooi en mijn taak zit er weer op. Hieronder volgen dan de laatste berichten:

17 maart
Water bezorgt veel overlast. Was het eerst het ijs, daarna de sneeuw, nu is het weer het water, wat nog steeds geen uitweg kan vinden; de straat staat op vele plaatsen blank en ook op de landerijen staat veel water. In het Westzijderveld ligt nog tenminste 40 cm ijs en het zal nog lang duren voordat al het ijs verdwenen is.

18-19 maart
Dooi zet flink door; harde Westenwind met regen.
ZAANDAMMER BOOT VAART WEER. Vanaf hedenmiddag l uur heeft de Zaandammer Boot haar normale dienst hervat; een halve dag vroe­ger dan aanvankelijk in de bedoeling lag. De dienst heeft ruim twee maanden stil gelegen. De Hemweg naar Amsterdam stond vandaag geheel blank en het verkeer moest omgelegd worden.

21 maart
Vandaag werd de Nauernase vaart opengebroken. (In 1942 op 19 maart). De Zaan, door spuien, vrij van ijs.

22 maart

We lopen nog over het ijs achter de fabriek, alsmede over een sneeuwheuvel, die dwars over de fabriekssloot ligt. Verdere stijging van temperatuur.

26 maart
Mooi weer op de verjaardag van mijn vrouw. Maar nog steeds is al het ijs niet verdwenen. Evenals in 1942, waren de gebrs. Wezel vandaag weer aan het "ijszagen". Het ijs op de dwarssloot achter de fabriek wilde nog steeds niet wegdooien en zodoende moest men schotsen zagen die een dikte hadden van ... een halve meter! Met de vaarboom op de schotsen bracht men deze tot de hoek bij fa. Tolle, waar ze de sloot indreven en zo is op 26 maart de fabriekssloot weer bevaarbaar.

1 april
Ter hoogte van het huis van de familie Rep aan de J.J. Allan­straat ligt nog steeds een restant van de eens zo hoge sneeuwrug, die daar de weg versperde. Het is nu nog een hoopje van een hal­ve meter hoog en ca. 3 m lang, de laatste sporen van deze winter.

5-6 april (Pasen)
Harde tot stormachtige wind uit het Z.W.  Er is nog geen sprake van echte lente. MIJN WINTER-AANTEKENINGEN 1946/47 BESLUIT IK HIERMEE; WE HEBBEN VROEGER VAAK VERHALEN GEHOORD OVER "DIE STRENGE WINTERS UIT DE OUDE TIJD" MAAR MEN BEHOEFT ONS OP DAT GEBIED NU NIETS MEER WIJS TE MAKEN!