50 jaar Zaanse IJskronieken, de kwakkelwinters van 1956/57 tot en met 1961/62

De winter van 1956/57

Met verwijzing naar hoofdstuk "De kwakkelwinters van 1934/35 tot en met 1937/38" waarin eveneens een serie kwakkelwinters werden beschreven, blijkt uit "de kop" van dit nieuwe hoofdstuk dat we ditmaal met een serie van maar liefst zes kwakkelwinters achter elkaar te maken krijgen.
De geschiedenis herhaalt zich, dat is bekend, maar toch, op het gebied van de winters beleven we steeds weer wat anders, hetgeen uit de beschrijving wel zal blijken. En natuurlijk kwamen we in die winters wel eens op de schaats, éénmaal was er zelfs sprake van een Elfstedentocht die, zoals zo vaak gebeurt, weer eens moest worden afgelast. (dec. 1961).
Het chronologisch verslag luidt als volgt:

Eén middag in november even schaatsen gereden. Sneeuw in mei.

20 november
Een slechte, zeer slechte zomer was ditmaal ons deel en er is weer heel wat ellende in de wereld voorgevallen, sedert ik mijn aantekeningen over 1955/56 beëindigde. Maar ook dat zal altijd wel zo blijven. Het begin van de winter is dit jaar al vroeg. Want de wind is Oost, de lucht helder en het vriest een paar graden.

21 november
Zelfde weertype, vorst tot - 4 C. Volgens sommige voorspellers zou dit op een strenge winter wijzen (t.w. vorst op 21 november) maar ook voorspellingen komen niet altijd uit ..... Het zoete water van tegenwoordig beïnvloedt de ijsvorming en zo ligt het binnenveld op deze datum al geheel dicht.

23 november
Vandaag zag ik enkele kinderen al schaatsen op kleine slootjes, het lieve leven begint al vroeg dit jaar, want ook onze kinderen zijn haast niet te houden! Maar vandaag heb ik het nog kunnen verbieden, het ijs is beslist niet sterk genoeg.

24 november (zaterdag)
Daar het in de afgelopen nacht weer een graad of vier vroor (laagste temperatuur noteerde Eelde, t.w. - 8 C.) konden we vanmiddag inderdaad op de kleine slootjes schaatsen. En zo heb ik dan met mijn zoon Arnold op enkele slootjes gereden, ook de heer Ko Swart was van de partij en we zeiden tegen elkaar dat we nog nooit zo vroeg in de tijd op de schaats waren geweest.
Het was in wezen dan ook onnatuurlijk want bij ons bloeiden de rozen nog in de tuin: Aan deze korte vorst-periode komt echter spoedig een einde, De Bilt verwacht morgen al ander weer.

25 november (zondag)
Vanmiddag harde Westen-wind en regen; na twee dagen is al het ijs weer verdwenen!

DECEMBER 1956

Kerstmis 1956.
De Kerstdagen zijn koud, dit jaar. Er waait een flinke O.Z.O-wind en het vriest een paar graden; de tweede Kerstdag is zelfs een ijsdag, want het gehele etmaal bleef de temperatuur onder het vriespunt. Natuurlijk is er opnieuw ijs-vorming maar ditmaal veel te zwak.

27 december.
Het heeft slechts enkele graden gevroren, op sommige plaatsen is de eerste sneeuw gevallen, hier was dit van geen betekenis.

28 december.
Met een harde O.Z.O.-wind blijft de temperatuur om het vriespunt schommelen, maar verder komen we niet. Het heeft geen zin om op deze wijze dagelijkse aantekeningen bij te houden.

JANUARI/FEBRUARI 1957

15 februari.
De maand januari leverde hoegenaamd geen vorstdagen op en ook februari zet in zonder sneeuw of ijs, een groot contrast met vorig jaar. Half februari gaan de heesters al uitlopen en overal ziet men sneeuwklokjes en crocussen.

23 februari.
De eerste sneeuw van betekenis. Even komt de winter om een hoekje kijken, met Oostelijke wind is het vanavond om 7.30 uur gaan sneeuwen en om 11 uur sneeuwt het nog. Zodoende ligt er een flink pak sneeuw, maar ik betwijfel of het blijft liggen, want er schijnt zachtere lucht op komst te zijn.

24 februari.
Inderdaad dooit alle sneeuw vandaag alweer weg.

MAART 1957

De maand maart geeft enige mooie dagen en April bracht ons de kou, die we nog moesten krijgen, want die kou komt toch! En zo gebeurde het dat op BEVRIJDINGSDAG, 5 mei 1957, nog natte sneeuw en zware hagelbuien voorkomen! In "De Typhoon" van 6 mei 1957 staat een foto, genomen op het kruispunt Provinciale weg Dorpsstraat te Assendelft, nabij de spoorwegovergang; alles "wit" en dat spreekt toch wel boekdelen!

De winter van 1957/58

1 december.
Vandaag moet ik weer met mijn winter-aantekeningen beginnen, want in de afgelopen nacht kwam flinke vorst voor met Z.O.-wind en temperaturen van - 3 tot - 5 C. Overdag helder winterweer, eerste ijs in de sloten.

2 december
Geringe vorst. Het ziet ernaar uit, dat de vorst aanhoudt; er had zich al een aardig laagje gevormd, de jongens liepen als vanouds over de slootjes, hetgeen Arnold zijn eerste natte pak opleverde, want hij zakte erdoor. Nu, dat overkwam zijn vader vroeger ook wel eens  ...

4 december
Geen vorst meer van betekenis.

15 december
Meerdere malen komt het voor dat ongeveer half december een vorstperiode op komst is (zie bijvoorbeeld 1947) en ook ditmaal is dat het geval. Het vriest vanavond flink tot - 5 C. In het Oosten van ons land ligt sneeuw.

16 december
Eerste ijsdag. Vannacht vroor het - 6 C., en overdag bleef het kwik onder nul, dus noteren we de eerste ijsdag. Vanavond - 7 C. vorst, met windstil weer, gunstige vooruitzichten, morgen pakken we de schaatsen! Zo snel gaat dat tegenwoordig.

17 december
Tweede ijsdag. Na een vorst van - 7 C. konden we vandaag alweer rijden, onbegrijpelijk haast, wat bevriest dat water tegenwoordig toch snel. Vroeger moesten. we veel langer wachten ("brak", d.i. zouter water, wat minder snel bevriest) nu reden we vandaag in het veld, terwijl de ijsbanen nog niet eens geopend zijn! De vooruitzichten voor doorgaande vorst zijn echter onzeker, vanavond vriest het slechts een paar graden. Maar ook worden vanavond enkele ijsbanen opengesteld.

18 december
Lichte vorst, maar verandering op komst. Vanmiddag nog lekker gereden, ook weer op de schaats naar de fabriek geweest. Vanavond: dooi, regen en Z.W.-wind.

19 december
Doorgaande dooi. Met Zuidelijke wind tegen de avond opvriezend, waardoor gladde wegen ontstaan. Maar verder geen bijzonderheden te vermelden.

JANUARI 1958

Nadat de eerste helft van januari met zacht weer "normaal" is verlopen, verandert het aspect volkomen na 20 januari.

21 januari.
Eerste sneeuwval van betekenis. Het Zuiden van ons land had in december al een flink pak sneeuw gehad, waarvan wij gevrijwaard bleven, nu echter sneeuwt het flink met Z.W.-wind.

22 januari.
Flinke sneeuwbuien en 's avonds sneeuwstorm, voornamelijk in Zeeland en Zuid-Holland. Het heeft vrijwel de gehele dag gesneeuwd en door de harde wind zijn talrijke auto's blijven steken in de sneeuw. Volgens de krant en radio ligt bijvoorbeeld in Arnhem een pak sneeuw van 35 cm., hier is dat wat minder gelukkig, maar we zitten er toch midden in! Vanavond - 3 C. vorst.

23 januari
Ook vannacht en overdag zware sneeuwbuien; geheel Europa onder de sneeuw. Onbegaanbare wegen, hoewel er zeer veel aan gedaan wordt om het verkeer gaande te houden. Vorst hedenavond - 4 C.

24 januari
Nog steeds sneeuw en lichte vorst. De sneeuw brengt het meeste ongemak. Ik citeer uit "De Typhoon" van vrijdag 24 januari: "Ruim 600 automobilisten brachten Poolnacht in ons land door. Ca. zes honderd mannen, vrouwen kinderen, van wie de jongste drie maanden was, schuilden in de café's van Hoorne onder Arkel en Leuven, waar zij de nacht staande, liggende en hangende doorbrachten. Urenlang stond men in rijen voor de telefoon: om de huisgenoten gerust te stellen".

25 januari
Vorst van - 7 C. (uitstraling van sneeuwdek!). Weer op de schaats! Op de binnensloten heb ik vandaag met de kinderen een baantje gereden. Dat kunnen we nou eenmaal niet laten.

26 januari (zondag).
Regen en Z.W.-wind. Vanochtend nog met de kinderen even gereden, maar het ijs begon al flink in te snijden, dus het is afgelopen met de pret.

30 januari
IJs en sneeuw zijn grotendeels verdwenen.

FEBRUARI 1958

6 februari
Sneeuwbuien met koude W.N.W.-wind.

25 februari.
OPNIEUW ZWARE SNEEUWSTORM. Vandaag woedde een hevige sneeuwstorm uit het N.N.O. De krant meldt dat vertrek treinen in alle richtingen onbekend zijn wegens ijzel en sneeuw verstuivingen. Zelf was ik die dag op TEXEL, waar alle dorpen volkomen geïsoleerd waren. Zodoende kon ik met de auto niet terug naar de boot te Oudeschild en moest een extra nacht te Den Burg overblijven;pas de volgende ochtend kon men de sneeuwbergen van 1½ meter hoog, de baas worden en kwam er een toegangsweggetje vrij naar de boot. Het was een mooi avontuur, wat ik niet licht zal vergeten! Te Hilversum kookte men het middageten met sneeuwwater, want de hoofdbuis van de waterleiding was gesprongen ..... (Telegraaf 26 februari 1958).

26 februari.
De sneeuwstorm van gisteren is gelukkig uitgeraasd en het vriest vanavond bij heldere hemel - 5 C. Wegens griep geen verdere aantekeningen meer over februari 1958.

MAART 1958

7,8 en 9 maart
Opnieuw veel sneeuw. Aan sneeuw deze winter geen gebrek, er ligt weer een dik pak van dat goedje, wat slechts moeizaam wegdooit in het Lente-zonnetje.

9 maart
Helder weer, 's avonds vorst tot - 4 C.

10 maart
Het vroor hier vannacht maar liefst - 9 C., op sommige plaatsen strenge vorst (- 11 C.). Rijp aan de bomen, prachtig winterweer. Alle sloten dichtgevroren, geen wind. Het ziet ernaar uit dat het weer zijn winters karakter voorlopig blijft behouden.

11 maart
Vorst van hedennacht - 8 C., overdag iets boven het vriespunt en opnieuw zware sneeuwbuien. Omdat de zon overdag zoveel kracht heeft, dooit er veel sneeuw en ijs weg, anders zouden we nog op schaatsen zijn gekomen! En dat zou niet voor het eerst zijn in maart ...... Vanavond bij windstil weer - 7 C. vorst.

12 maart
Minder koud, weinig sneeuw.

13 maart
Weer zware sneeuwval. Het is buiten gelijk midden-winter als je naar het landschap kijkt. Ik kàn mij niet herinneren, ooit zoveel sneeuw in maart te hebben meegemaakt. Vanavond ligt er weer een vers pak van tenminste 10 cm. hoog. Temperatuur om het vriespunt, windstil.

17 maart ( zondag)
Nog steeds winterweer met een paar graden vorst en harde, N.0.-wind.

21 maart (Lentedag)
Het wordt nu toch wel erg met deze maartse winter, elke dag vorst tot - 6 C., overdag iets boven nul, af en toe een klein sneeuwbuitje,

22 maart
Ook vannacht nog - 6 C. en overdag + 3 C., flinke N.O.-wind, helder weer, dat hadden we twee maanden geleden moeten hebben, maar nu niet!! Op schaduwplekken lopen de kinderen over het ijs. En vanavond staan in onze keuken de ijsbloemen weer op de ramen .....

25 maart
Het koude weer neemt nu eindelijk iets af en dat betekent voor mij tevens het einde van de zoveelste winter-aantekening.

De winter van 1958/59

9 januari
Soms begin ik in november al te schrijven en normaal is om in de december-maand aantekeningen bij te houden, ditmaal behoefde dat niet, want beide maanden leverden niets op, wat althans mijn "hobby" betreft. Vandaag dan, is hier de eerste sneeuw pas gevallen (Groningen noteerde 20 cm.), hier is alle sneeuw vrijwel direct weer weggedooid. Harde Noorden-wind met buien. Temperatuur om het vriespunt.

10 januari
Flinke sneeuwval.

11 januari
Idem. W.N.W.-wind.

12 januari
Vannacht sneeuwbuien, vanochtend dooi, daarna weer hagel, regen en sneeuwbuien, het bekende recept. Gladde wegen.

15 januari
Na een paar dagen mijn aantekeningen te hebben onderbroken, moet ik vandaag wel weer beginnen te schrijven, want nu lijkt het er wat op. Ik kan zelfs vandaag de eerste ijsdag noteren, want de temperatuur kwam niet boven het vriespunt, terwijl het vannacht al een graad of 4 vroor. Geheel anders is de toestand in Noord-Oost Nederland. Daar blijkt het al TIEN DAGEN HARTJE WINTER te zijn (Telegraaf 15.1.59). Er ligt een .laag sneeuw van ruim 30 cm., Eelde meldde - 11 C. vorst, Leeuwarden - 8 C. en Twente - 7 C. vorst. En er ligt al sneeuw vanaf 4 januari! Nederland mag dan klein zijn, maar er komen toch grote weers-verschillen voor!

16 januari
IJsdag 2 genoteerd; vorst tot - 5 C., Eelde wéér - 13 C. = strenge vorst.

17 januari
Geringe vorst, overdag iets boven het vriespunt; de jongens hebben vandaag al heerlijk geschaatst, zelf ben ik er door omstandigheden ditmaal nog niet aan toe gekomen. Vanavond plus 1 C., een ijszondag zit er niet in! Maar de baan van "Lambert Melisz" was vanavond alweer geopend.

18 januari (zondag)
Dooi. Geen sprake meer van schaatsenrijden, regen en mist is ons deel. Binnen enkele dagen is alles weer verdwenen en de gedachte alleen al aan een echte, ouderwetse Dorpentocht kunnen we wel vergeten:

27-29 januari
Windstil weer, enkele graden vorst en vanavond zware mist. HET ZICHT BEDRAAGT NIET MEER DAN 2 - 5 METER en op de Rijksweg bij Rotterdam hebben zich niet minder dan 160 auto,-botsingen voorgedaan.

30 januari
Nog steeds zware mist en enige graden vorst. Triest weer. Gesproken bij de crematie van de heer W. Klerk, commandant van onze autospuit (No. 1), die veel te jong is overleden.

31 januari
De maand besluit met lichte dooi tot lichte vorst, wel ijs in de sloten, maar te dun om op te rijden!

FEBRUARI 1959

1 februari.
Een nieuwe rug van hoge luchtdruk kondigt zich aan, lichte N.O.-wind, helder weer en een paar graden vorst.

2-6 februari.
Het blijft licht vriezen, maar op deze wijze wordt het ijs niet sterk genoeg. Daar ik voor zaken naar Overijssel moest, heb ik geen dagboek bijgehouden. Had wel mijn schaatsen meegenomen, en heb 's avonds een uur gereden op een ijsbaan in Bornerbroek, het was het enige plekje wat ik kon vinden om van mijn geliefde ijssport te genieten.

7 februari (zaterdag)
Eindelijk weer eens op de schaats! Na een vorst van ca. - 5 C., hebben we vanmiddag dan de schaatsen weer eens kunnen onderbinden; maar het ijs is helaas nog lang niet vertrouwd. Dit keer wordt er veel gemalen, daardoor ontstaat "bomijs", vooral op de kleine slootjes. En dat is extra gevaarlijk! We hebben de zaak goed verkend en hopen op morgen. Mist en rijp op de bomen, 4e ijsdag .

8 februari (zondag)
Aardige IJs-zondag. Met vrijwel dezelfde temperaturen gaan we de vijfde ijsdag in en bovendien een beperkte IJs-zondag. Niet overal kon gereden worden, maar op de Euverenweg, Kerksloot e.d. was het heel druk. De nieuwe bewoners van Westzaan - aan de zgn. "Goudkust", d.i. ten zuiden van Weiver en Provinciale weg - weten nu wat het zeggen wil om aan het water en nu dus vlakbij het ijs te wonen en je schaatsen bij wijze van spreken aan de achterdeur op te binden; zij genoten, dat kon je wel zien! Er waren weinig wedstrijden vandaag, maar het kampioenschap van de Zaanstreek plus "Zaanlander" wisselbeker kon toch worden gehouden en wel op een sloot naast de ijsbaan van "Centrum" te Oostzaan. Winnaar werd P. Neijzing uit Zaandam (beker plusf 75,--). Bakker uit Zaandam werd ditmaal tweede en van Drunen uit Westzaan, derde.

9 februari (maandag)
Nog steeds hetzelfde weertype eri weer zware mist. Zesde ijsdag, de temperatuur daalt niet verder dan ten hoogste - 5 C. Op de Euverenweg werd de verlichte ijsbaan van de B.V. "Noord" geopend, waarmee een oude traditie in ere is hersteld.

10 en 11 februari
Geen verandering in de weersgesteldheid, het aantal ijsdagen is nu opgelopen tot 8, normaal voor een winter is 11.

12 en 13 februari
Vorstdagen, overdag kwam het kwik boven nul, maar we kunnen nog steeds schaatsenrijden en dat gebeurt dan ook. In Krommeniedijk werd Gerrie Huitema schaatskampioene van de Zaanstreek, de Westzaanse Gerda Balk werd vierde.

14 februari
Vanmiddag met zoon Arnold nog een klein tochtje gemaakt naar Wormerveer, maar het ijs blijft onbetrouwbaar door de geringe vorst. Toch was het vandaag nog een ijsdag, hoogste temperatuur - 1 C.! En nog steeds mist, nu al een week lang ....

15-16 februari
Geringe dooi. De winter gaat echter als een nachtkaars uit en volsta met dit overzicht: van februari, de maand maart bracht nl. weinig bijzonders. En mocht ik dan eindelijk eens iets vergeten hebben en de lezer ontdekt dat, dan zeg ik: "Sorry, maar hebt uzelf nooit eens iets vergeten?". Einde winter-aantekeningen 1958/59.

De winter van 1959/60

10 december
De winter is begonnen. Vandaag harde Oostenwind en de gehele dag vorst tot - 3 C. Eerste ijsdag van het nieuwe "seizoen". In de Oostelijke provincies heerst al enige dagen flinke koude met temperaturen van ca. - 6 C. Ook sneeuw.

11 december
Het wintertje gaat hier niet door, de vorst is van hoegenaamd geen betekenis. In Friesland (waar anders?) heeft men alweer schaatsen gereden.

JANUARI 1960

7 januari
Er wordt opnieuw vorst verwacht. Vandaag was het nog mooi, vrij zacht weer. Vannacht gebeurde er iets hee1anders, om twaalf uur ging de brandbel af, er woedde een flinke uitslaande brand in de schuren van de voormalige molen "Het Klaverblad" aan het Zuideinde. Tot twee uur 's nachts in de weer geweest en, daar het inmiddels 8 januari was geworden, de tweede keer dat er op mijn verjaardag brand uitbrak (laatste keer op 8 januari 1947).

8 januari
Het is vandaag al veel kouder geworden, maar het begint pas tegen de avond te vriezen, altijd een goed verjaarscadeautje! Maar ik word dan wel onrustig, loop steeds naar de thermometer, bespied de lucht, de windrichting en wat al niet meer. Kan dat nou eenmaal niet laten, al zit er nog zoveel verjaarsvisite!

9 januari (zaterdag)
Vorst slechts - 2 C. maar het vriest ook overdag, 2e ijsdag. Vanavond lichte sneeuwbuien.

10 januari (zondag)
Na een vorst van - 5 tot - 6 C. werd er vandaag op ondergelopen land al geschaatst; natuurlijk was zoonlief erbij, vader moet nog maar even wachten ....

11 januari (maandag)
Na dooi en wat sneeuw vanmiddag, wordt het weer kouder en nu de wind opnieuw N.O. is, kan er flinke vorst worden verwacht.

12 tot en met 15 januari
Vier achtereenvolgende ijsdagen met temperaturen van - 6 tot - 3 C. Zware sneeuwval in het gehele land. Daar ik vier dagen in het Zuiden van ons land werkzaam was, kon ik tot mijn spijt geen dagboek bijhouden van de gebeurtenissen hier. De winter heeft zich aardig vastgezet en overal wordt al schaatsen gereden. Was ik vroeger één van de eersten op het ijs, nu ben ik één van de laatsten geworden, veroorzaakt door mijn werkzaamheden, zodat ik pas morgen - 16 januari - voor het eerst de schaatsen hoop onder te binden. Maar in deze dagen gebeurden veel ergere dingen. WATERSNOODRAMP IN TUINDORP OOSTZAAN. Op donderdagochtend, 14 januari 1960 werd Amsterdam-Noord, t.w. tuindorp Oostzaan door een overstromingsramp getroffen. Weliswaar ditmaal gelukkig geen slachtoffers, maar het feit alleen al dat bij zijkanaal H (Barndegat) een dijkdoorbraak ontstond op een moment dat er géén storm woedde, is zeer ernstig.

Duizenden mensen zijn gedupeerd, moesten hun huizen verlaten, want het water kan stijgen tot 1,65 meter! 's Avonds staan er 2700 huizen in het water en de chaos is volkomen, omdat niemand iets dergelijks had verwacht. Omtrent de oorzaak van de ramp staat nog niets vast, maar daar zal nog menig woordje over vallen! Men verwacht dat morgenavond het gat in de dijk is gedicht. Daarmee is de ellende vanzelfsprekend nog niet over, want het heeft gesneeuwd en ..... gevroren! Het is te hopen dat dit keer de vorst niet zal doorzetten.

15 januari (vrijdagavond)
Overdag vroor het nog - 5 0 C. en lagere temperaturen in het midden van het land. De verwachtingen waren dat het ook hier strenger zou gaan vriezen. Een vrij plotselinge depressie in de avonduren brengt echter een totale weersverandering, vanavond om tien uur vriest het slechts - 2 C. en het wordt beslist dooi-weer! Wat een geluk voor de mensen in tuindorp Oostzaan.

16 januari (zaterdag)
Dooi ingetreden. Vanochtend te Den Helder al + 3 C., terwijl het in Limburg nog - 12 C. vroor! Toch vanmiddag nog een uurtje gereden, maar daarmee is ook alles gezegd. Vriest het vanavond een beetje op, dan misschien morgenochtend weer, maar ik moet het eerst nog zien!

17 januari (zondag)
Het is een vreemde, wisselvallige winter. Gisteravond nog wat regen, daarna opklaringen met opnieuw Oostenwind en vanochtend ....  -5 C. vorst! Het is bovendien windstil en helder, dus toch erop uit met de schaats! Gereden op de Watering, Gouw en Euverenweg; overal veel schaatsenrijders die van dit buitenkansje profiteerden. Maar vanmiddag was het alweer gebeurd, opnieuw sneeuwbuien en daarna regen. In Oostzaan veroverde de Westzaanse Gerda Balk het kortebaan-kampioenschap van de Zaanstreek voor dames en in Westzaan werd de Oostzaner Jan Besse junior-kampioen van de Zaanstreek, toch wel leuk om dit zo te vermelden!

18-19 januari
Toenemende dooi met harde Westelijke winden en regenbuien. De vorstperiode is hiermee ten einde.

FEBRUARI 1960

7 februari
Opnieuw Oostenwind, helder winterweer, vorst - 5 C.

8 februari
Het heeft vannacht opnieuw - 5 C. gevroren, overdag temperatuur om het vriespunt.

9 februari
Voorlopig kan ik mijn aantekeningen wel weer stoppen, want de vorst zet niet door.

28 februari.
De maand brengt verder weinig bijzonderheden en vandaag wordt de zgn. "klimatologische winter", dit zijn de maanden december, januari en februari, alweer afgesloten. Rest ons maart, die als altijd, zijn staart wel weer zal roeren!

MAART 1960

8 maart
Vandaag een ijsdag! Het vroor hier vanochtend - 4 C. met een harde oostenwind. en. ook overdag kwam het kwik niet boven nul, een zeer koude dag dus.

9 maart
Grondijs in de sloten, maar de temperatuur is inmiddels weer gestegen, zodat van een winterinval - en dat komt méér voorin maart - ditmaal geen sprake is.

10 maart
Het heeft geen zin meer om mijn aantekeningen over 1960 te vervolgen, er wordt geen koude van betekenis meer verwacht. De reeks kwakkelwinters heeft zich opnieuw voortgezet! Einde winter-aantekeningen 1959/60.

De winter van 1960/61

De maand december van het nieuwe winter-seizoen ging vrijwel onopgemerkt voorbij, slechts op 14 december viel er wat sneeuw, maar van weinig betekenis.

JANUARI 1961

16 januari
heeft het dan weer eens gevroren .... (vorstdag).

17 januari
Het was zowaar bijna een ijsdag, vandaag, na een windstille nacht noteerde ik vanochtend - 5 C. vorst, overdag temperatuur om het vriespunt.

18 januari
Wanneer het tegenwoordig vriest, al is het niet streng, dan is het ijs gauw sterk, vooral met windstil weer. Nu het ook overdag ca. -4 C. vriest, hebben de kinderen op kleine slootjes voor het eerst weer eens geschaatst, maar het ijs is nog lang niet best. Toch hoop ik het morgen te proberen.

19 januari
Op Eline's verjaardag vandaag even geschaatst, prachtig spiegelglad ijs, maar nog niet vertrouwd. Vorst - 5 C. De ijsbanen zijn nog niet eens geopend, maar wij hebben de schaats-sfeer alweer geproefd! Dochter Annet wil zelfs al houten Noren hebben!

20 januari
Het is alweer gebeurd met de vorst en het ijs, wat er zo prachtig in lag, zal op deze wijze gauw verdwenen zijn. Ach, we weten niet beter, de laatste jaren ....

21-23 januari
Doorgaande dooi.

24 januari
Vorst keert weer terug. Vandaag bleef de temperatuur de gehele dag onder 9et vriespunt, ijsdag dus, de wind is N.O. en het vriest - 3 C.

25 januari
Flinke vorst tot, 6 C., tweede ijsdag.

26 januari
Nadat het vannacht - 8 C. had gevroren en overdag - 5 C. (derde ijsdag) konden we heden de schaatsen weer onderbinden en de sloten in het veld opnieuw gaan verkennen. Onze zoon Arnold heeft echte Noren gekocht, maar ik blijf mijn "houten Noren" trouw, die zijn me altijd het beste bevallen.

27 januari
Opnieuw - 8 C. vorst en ook overdag nog onder nul, 4e ijsdag. Mijn broer en ik konden de verleiding niet weerstaan en hebben een paar uurtjes in het Westzijderveld gereden. We bezochten de oliemolen ''De Zoeker" (in 1968 overgeplaatst naar de Zaanse Schans), staande in het Westzijderveld aan de Zoekersloot en werden rondgeleid door molenaar J. Kaal. Deze molen is nog volledig in bedrijf en wanneer. je er aan denkt dat in diezelfde molen, driehonderd jaar geleden ook al olie werd geperst, dan gaat er wel iets in je om. Een pracht, zo'n molen in volledige werking te zien. Verder ben ik vandaag weer eens op de schaats naar de fabriek geweest. Terwijl ik dit schrijf, valt er zgn. "onderkoelde regen" die op de weg onmiddellijk bevriest, zodat de straten vanavond onbegaanbaar zijn. Voor doorgaande vorst ziet het er ongunstig uit.

28 januari.
Weer dooi en einde van deze korte vorstperiode.

FEBRUARI 1961

Deze maand kenmerkte zich ditmaal niet tot lage maar zeer hoge temperaturen, tot + 15 C., een record. Maar, omdat ik me daar niet mee bezig houd, kan het verhaal zeer kort zijn. De gehele maand bleef de temperatuur ver boven normaal. Welk een tegenstelling met 1956, toen we de koudste maand februari beleefden! Waar we ons wel over verheugden, was het feit dat - voor het eerst na 56 jaar! - een Nederlander wereldkampioen op de schaats werd. Zijn naam? Henk van der Grift uit Breukelen die te Gothenburg de titel veroverde! Rudi Liebrechts werd derde, het zijn beide schitterende prestaties, waar ons hele land trots op is. Méér valt er van deze winter niet te vermelden.

De winter van 1961/62

Winter in december. IJs tijdens de Kerstdagen. Koude maand maart.

We beginnen deze winter-beschrijving ditmaal met een krantenbericht uit "De Zaanlander" van 25 november 1961. "Als de statistiek gelijk krijgt, dan is een strenge winter waarschijnlijk", schrijft de krant. En over de zgn. "volksweerkunde" het volgende rijmpje:

"Dragen de bomen hun bladeren lang
Weest voor een strenge winter bang!"

Nu, het begon inderdaad vroeg, dit jaar. Op 22 november 1961 werd in Friesland al schaatsen gereden. De foto staat in mijn plakboek. Maar ook hier lag het binnenveld al geheel dicht op 21, 22 en 23 november. De vorst was echter van weinig betekenis (laagste temperatuur - 3 C.).

DECEMBER 1961

WORDT DIT DE TOEKOMST? ALLEEN SCHAATSENRIJDEN OP EEN KUNSTIJSBAAN?
Te Amsterdam is nl. de eerste grote onoverdekte kunstijsbaan geopend, een pracht van een baan - 400 meter, dus gelijktijdig voor de wedstrijdsport - waarop de gehele winter door,geschaatst kan worden. De kosten bedroegen f. 1.200.000,--. Ongetwijfeld is deze baan van bijzonder grote betekenis voor de hardrijders, die hier kunnen trainen en niet langer afhankelijk zijn van natuurijs. Talenten kunnen· zich ontwikkelen en ook dáár gaat het om!
Na zovele kwakkelwinters is het te begrijpen dat er voor deze baan enorme belangstelling bestaat, de kranten schrijven van meer dan 8000 schaatsliefhebbers. Nu, dan blijf ik maar liever thuis en wacht op het échte ijs! In Deventer en Heerenveen zijn eveneens kunstijsbanen in aanbouw.

15 december
Kans op vorst is groot. Na een zeer natte periode is de wind naar het Oosten gedraaid en vriest het in Groningen vandaag al - 5 C. Hier bleef de hemel zwaar bewolkt maar vanavond klaart het op en kunnen we de eerste lichte vorst verwachten.

16 december
Windstil weer, vorst - 3 C.

17 december.
Vandaag is het zondag, tevens eerste ijsdag, het vroor - 5 C. en overdag - 3 C. Twente meldde al - 9 C. vorst.

18 december
Met hoge barometerstanden vroor het hier vannacht - 7 C. , overdag - 3 C., tweede ijsdag. Vanavond vriest het - 5 C. en op ondergelopen land hebben de kinderen alweer geschaatst. Lange doorlopers met schoenen gekocht voor dochter Annet, ze kon ze meteen inrijden!

19 december
Vanochtend op de schaats naar de fabriek, het kon gemakkelijk want het heeft in de afgelopen nacht -7 C. gevroren. Maar overdag scharrelt de temperatuur om het vriespunt en vanavond: lichte dooi!
Ook heb ik nog een weddenschap van mijn zoon Arnold gewonnen, want begin december had ik (toevallig!) voorspeld dat het half december zou gaan vriezen en dat de jongens nog vóór Oudejaarsavond op de schaats zouden staan. Het kwam ditmaal precies uit (vele vorstperiodes beginnen omstreeks half december), zodat Arnold de weddenschap - pakje sigaretten - verloor!

20-21 december
Doorgaande dooi. Na één dag schaatsgenoegens is het alweer afgelopen, de wind is Z.W. en de temperatuur gestegen tot + 7 C.

22 december (vrijdagavond)
De vorst valt opnieuw in. Er waait een krachtige N.O.-wind en De Bilt verwacht terecht lichte vorst en enkele sneeuwbuitjes.

23 december (zaterdag)
Derde ijsdag, temperaturen respectievelijk - 5 C., - 3 C. en vanavond - 6 C. vorst. Alle voortekenen zijn aanwezig voor een
flinke vorstinval en dat met de Kerstdagen in het vooruitzicht!

24 december (zondag)
Vierde ijsdag. Vorst - 8 C.., overdag - 3 en vanavond - 6 C. Vandaag is onze gehele familie weer eens op de schaats geweest en hebben we heerlijk gereden. Maar het blijft oppassen, er zijn nog veel wakken; op de sloot van Krijgsman haalden we nog een jongen van een jaar of tien uit een wak, hij zat er midden in, maar het liep erg goed af.

Kerstmis 1961. Helder winterweer met strenge vorst tot - 11 C.! Alle wateren nu goed berijdbaar, zelfs de Nauernase vaart, was in jaren niet gebeurd! En ook op de Amstel te Amsterdam werd nu weer eens geschaatst. Dit kon omdat het ijs sinds vier dagen niet door ijsbrekers of andere scheepvaart was gebroken. Om dezelfde redenen kon men hier ook op de Zaan schaatsen rijden. Drie IJs-zondagen achter elkaar, het is een ongekende weelde en vooral het schitterende weer - heldere hemel en windstil - lokte een ieder naar het ijs. Zo was ook onze hele familie weer van de partij en hoewel mijn vrouw niet zo erg van schaatsen houdt, heeft ze tot onze grote vreugde toch die schaatsen maar weer eens onder gebonden en het ging wat best! Ze heeft in jaren niet zo goed gereden!

Grote tochten vonden tijdens deze Kerstdagen niet plaats; vlak vóór Kerst dit nog te organiseren, stuitte op teveel moeilijkheden. Maar men is hard met de laatste voorbereidingen bezig. Wel werden overal plaatselijke wedstrijden gehouden en in Krommeniedijk mocht P. Sikkes uit Assendelft zich juniorenkampioen van de Zaanstreek noemen. En in Oostzaan zegevierde J. Louwen over de bekende rijder Rinus Bakker uit Wormerveer. De strijd om het kortebaan-kampioenschap Zaanstreek zal over enkele dagen worden gehouden. Wanneer het tenminste blijft vriezen! En daar ziet het voorlopig nog wel naar uit.

27 december (woensdag)
Aanhoudende vorst, iets minder streng, tot - 7 C., overdag - 4 C., 7e ijsdag. Maar het ijs is inmiddels meer dan 10 cm dik en er wordt natuurlijk alweer over een Elfstedentocht gepraat. Onze beide dochters Annet (15) en Elien (9) hebben vanavond voor de eerste keer in hun leven op een verlichte ijsbaan gereden, de bekende baan van de B.V. "Noord" aan de Euverenweg. Ze waren daar nog nooit eerder aan te pas gekomen en ze vonden het natuurlijk heerlijk! Het was er dan ook erg druk en gezellig. De Zaan is heden weer opengebroken.

28 december (donderdag)
8e IJsdag met een vorst van - 12 C.! Overdag minder koud tot - 3 C., maar toch weer een ijsdag! Helaas, er zit verandering in het weer, de hemel is bewolkt en de wind Zuid. De Elfstedentocht en de Dorpentochten  zijn vastgesteld op zaterdag 30 december a.s. Waar mijn schaatsvriend Veenis en ik aan mee zullen doen, is tot heden nog een groot vraagteken, we weten het nog niet. Vandaag werden ook de Zaanse Schaatskampioenschappen verreden. Bij de heren werd Rinus Bakker uit Wormerveer kampioen (prijsf 80,-- plus definitief bezit van "Zaanlander " wisselbeker en districtsbeker). Deze wedstrijden werden gehouden op de Nauernase vaart en georganiseerd door de bekende ijsclub uit Nauerna. Onze Westzaanse Gerda Balk werd Kampioen bij de dames op de banen van "Lambert Melisz", alhier. Hier eindigden twee favorieten gelijktijdig nl. de al genoemde Gerda Balk en Alie Bindt uit Oostzaan. Laatstgenoemde wilde niet overrijden, zodat Gerda met de eer ging strijken. Wat de prijzen waren kan ik ditmaal niet vermelden, het stond althans niet in de krant. Wat ik vanavond nog wel heb gelezen is dat de Elfstedentocht op het televisie-scherm te zien zal zijn. De Nederlandse Televisie-stichting is druk bezig met de voorbereidingen, voor het eerst in de geschiedenis kan men dus in de huiskamer de rijders volgen; andere tijden, andere zeden!

29 december (vrijdag)
VORSTPERIODE ONVERWACHTS AFGEBROKEN; DOOI!
Wat we gevreesd hebben en toch niet wilden geloven, is gebeurd. Vanuit het Zuiden schuift vanochtend geleidelijk de zachtere lucht over ons land en om 8 uur is de temperatuur gestegen tot iets boven het vriespunt..... Wat dit betekent vlak vóór de Elfstedentocht, de Dorpentochten, de wedstrijden, enz. enz., dat kunnen alleen de schaatsliefhebbers begrijpen .... Voor iedereen is al het werk voor niets geweest, het begint later op de ochtend te regenen en om half één valt de beslissing: Elfstedentocht en Dorpentochten worden afgelast ..... Wèl werd te Assen vanochtend nog een begin gemaakt met de Nederlandse Nationale Kampioenschappen, maar verder dan de 500 en de 5000 meter kwam men niet. Wim de Graaff werd winnaar, bovendien kwamen er slechts achttien rijders aan de start, want vele cracks zaten al in Leeuwarden .... En zo kon iedereen gaan inpakken, de rijders, de organisatoren, de koek-en-zopie mensen en noem maar op. Ach, ik weet wel, het gebeurt méér, maar het is nu wel extra naar met een lang weekeinde plus een extra vrije dag (Nieuwjaar!) in het vooruitzicht. Maar er is niets aan te doen, het blijft dooien en hard ook.

30 december (zaterdag)
Temperatuur + 5 C., harde Z.W.-wind, veel water op het ijs. Weersverwachting: kouder .....

31 december (zondag)
Eerste sneeuw van betekenis op Oudejaarsavond. In de loop van de nacht dooit de meeste sneeuw echter weer weg, zodat van een witte wereld op Nieuwjaarsdag geen sprake zal zijn.

JANUARI 1962

l januari
Door "opvriezen" heeft het vannacht zowaar een paar graden gevroren, maar de wind blijft West tot N.W. Overdag om het vriespunt tot + 3 C.

2 januari
Zou het er weer van komen? Vannacht opnieuw - 3 C., maar de temperatuur stijgt overdag tot + 4 C., is dus een gewone vorstdag. Het water op het ijs begint al te bevriezen en er is heel weinig voor nodig om opnieuw op de schaats te komen.

3 januari
Ook vannacht heeft het weer licht gevroren en sommigen, w.o. de heer A. Schoen, hebben alweer geschaatst, maar het ijs is niet mooi.

4 januari
Ondanks N.O.-wind nu toch weer dooi! Hoe bestaat het. Vandaag de gehele dag natte mist en wat motregen, echt kwakkelweer.

5 januari
Doorgaande dooi; deze toch behoorlijke vorstperiode kan als afgesloten worden beschouwd.

29 januari
Opnieuw zit de wind in de Oost-hoek en vroor het vanochtend bij windstil weer - 4 tot - 5 C. De Bilt verwacht matige vorst.

30 januari
Vorst - 7 C. en ook overdag onder nul, dus een ijsdag, de 9e van dit seizoen.

31 januari
Met een temperatuur van -7 C. begint het er weer op te lijken, de jongens lopen alweer over het ijs, maar het is nog niet sterk genoeg om er op te rijden.

FEBRUARI 1962

1 februari
Sneeuw. Er ligt vanochtend tenminste 10 cm sneeuw en op vele plaatsen is de sneeuw opgewaaid tot flinke hoogte. Maar in de loop van de ochtend begint het weer te dooien zodat we het ijs wel kunnen vergeten.

2 februari
Dooi zet door, winterinval van geen betekenis.

25 februari
Laatste(?) stuiptrekkingen van deze winter? Sedert enige dagen waait er weer een harde Oostenwind en kunnen we zelfs van een ijsdag (10e) spreken, omdat de temperatuur ook overdag niet boven het vriespunt kwam. En vanavond daalt het kwik tot - 4 C. Weersverwachting: matige tot lichte vorst, windkracht 7, O.N.O.-wind. GEDURENDE DIT WEEKEINDEWERDEN OP DE JAAP EDEN-BAAN, DE NIEUWE KUNSTIJSBAAN VAN AMSTERDAM, DE EERSTE INTERNATIONALE HARDRIJDERSWEDSTRIJDEN GEHOUDEN.
"Mèt Zweden, Noren en Nederlanders moet men teruggaan tot de tijd van Jaap Eden om een officiële landenstrijd op Hollands ijs te vinden, schrijft het Handelsblad'. Koningin Juliana volgde op de tribune, gezeten naast burgemeester van Hall, een groot deel van de wedstrijden".

Beide dagen waren er wel zo'n 7000 toeschouwers maar het publiek moet nog aan vele dingen wennen en o.a. geen snoep-papiertjes weggooien, die vast vriezen op het ijs en de rijders hinderden. De Zweden wonnen de driekamp, de Noren kwamen op de tweede plaats en Nederland eindigde als laatste, Henk van der Grift was de beste Nederlander.

26 februari (maandag)
Zeer koude dag met stormachtige Oostenwind. Laagste temperatuur- .4 C. (11e ijsdag), maar het is vooral de wind, die het vandaag zo geweldig koud maakt.

27 februari (dinsdag)
Iets afnemende wind, maar toch nog krachtig uit O.N.O. Vorst slechts een paar graden en overdag boven het vriespunt (vorstdag). De Nauernase vaart is met grondijs bedekt.

28 februari
Zelfde weer, iets afnemende wind, geringe vorst.

MAART 1962

1 maart
Vannacht heeft het nog - 3 C. gevroren; de wind is gestild en het kwik komt overdag boven het vriespunt. Maar de schooljeugd schaatste hier, op de vijver bij het nieuwe uitbreidingsplan.

2 maart
Flinke sneeuwbuien en vanavond - 1 C..

3 maart
Zware sneeuwval. Vanochtend lag er tenminste 10 cm sneeuw, deze dooit niet weg, de temperatuur is precies nul graden. We zitten
weer volop in de winter in plaats van het voorjaar!

4 maart (zondag)
Sneeuwdikte nu 12 cm. Vanochtend was het 't mooiste weer ter wereld, geheel helder en geen wind, een schitterend sneeuwlandschap, prachtig voor de vele fotografen! In de loop van de dag ging er van dit fraaie sneeuwlandschap wel wat verloren, omdat het gering dooide maar vanavond vriest het weer - 3 C.

5-8 maart
Ook deze dagen blijft het te koude weer aanhouden. 's Nachts tot - 4 C., overdag tot + 6 C. en nog steeds harde O.Z.O-wind. Men kan op deze 8ste maart nog gemakkelijk op het ijs lopen in de late winter van 1931 hebben we toen op 9 en 10 maart nog geschaatst, maar daar zie ik nu niets van komen. Sneeuwijs is gevaarlijk en slecht berijdbaar.

10 maart
Dooi met een temperatuur van + 7 C.

11 maart
Wind weer Noord tot N.O. Op de Amsterdamse Kunstijsbaan wordt Henk van der Grift op overtuigende wijze Nederlands Kampioen
met overwinningen op alle 4 afstanden!

12 maart
Sneeuwbuien.

13 maart
Weer zware sneeuwbuien, er ligt alweer 7 cm sneeuw en er wordt flinke vorst verwacht. Nu, ik geloof niet dat dáár nog iemand
op gesteld is!

14 maart
Zelfde koude weer, maar vandaag geen sneeuw van betekenis.
15 maart
Op een dag waarop het in strenge winters a1 volop dooide, kondigt De Bilt opnieuw matige vorst aan.

16 maart
Het heeft vannacht - 5 C. gevroren.

17 maart
Nog steeds nachtvorst, maar gelukkig geen sneeuwbuien meer.

18-21 maart
Langzaam enige verbetering in de weersgesteldheid, maar dat mag dan ook wel eens. De 1aatste dagen van de maand heb ik geen aantekeningen meer bijgehouden, maar lees in de krant dat Maart op twee na de koudste lentemaand van deze eeuw is geweest. In De Bilt heeft het op 21 dagen van de maand gevroren tegen 12 dagen normaal. Op 15 dagen heeft het daar bovendien gesneeuwd tegen 4 dagen normaal. Nog nooit was het in deze eeuw voorgekomen, dat de lentemaand op zoveel dagen sneeuw bracht.
En zo zijn we alweer aan het einde van een winter-beschouwing gekomen! We hebben prachtige (IJs-)Kerstdagen gehad en daarmee mogen we tevreden zijn! Maar de voorspelling is wéér niet uitgekomen!